Cultuurfilosofie

De Italiaanse marxist Antonio Gramsci (1891-1937) was de belangrijkste stem van verzet tijdens het Italiaanse fascisme van een eeuw geleden. Gramsci liet zich niet het zwijgen opleggen en schreef in de gevangenis een baanbrekende reeks notities over filosofie, politiek en cultuur die nog altijd actueel zijn. Gramsci liet zien hoe macht werkt in de moderne wereld.

In De leeuw en de eenhoorn verbindt Orwell op weergaloze wijze grote politiek-filosofische vragen met kleine alledaagse dingen als de Britse liefde voor bloemen, voetbal en postzegels verzamelen. Een kritische en tegelijk tedere analyse van zijn land, met memorabele oneliners. Dit filosofische kleinood is uiterst actueel door alle debatten over nationale identiteit.

Dageraad is een grote aaneenschakeling van briljante en bijtende ontmaskeringen van de eigentijdse moraal. Dageraad vormt het begin van Nietzsches levenslange gevecht tegen zedenmeesters. In navolging van beroemde Franse denkers als Montaigne en La Rochefoucauld wierp hij zich op als een tegendraadse ‘moralist’. 

Tegen de achtergrond van klimaatverandering, digitale ontwrichting en toenemende ongelijkheid pleit de Kameroense filosoof Achille Mbembe voor een fundamentele herziening van onze plaats binnen het wereldwijde ecosysteem. Hij roept op tot een nieuwe planetaire bewustwording: een manier van denken en leven die de aarde erkent als gedeelde ruimte en als fundament voor een gemeenschappelijke toekomst.

Kritiek van de zwarte rede is een belangwekkende reflectie op hoe we vandaag de dag moeten denken over slavernij, racisme, gelijkheid en ongelijkheid. Achille Mbembe beschrijft de geschiedenis van de slavernij als product van het mondiale kapitalisme. 

In dit veelgeprezen werk ontwikkelt Achille Mbembe een bepalend concept in zijn denken, ‘necropolitiek’: de macht om te beslissen wie mag leven en wie sterft. Het begrip biedt een ingang om de bredere mechanismen van uitsluiting en politieke onderdrukking te analyseren. Zo onderzoekt Mbembe hoe deze dodelijke politiek zich uitstrekt naar migratie en grenscontroles.