Iedereen kan leren schrijven
Schrijfplezier en schrijfvaardigheid in het basisonderwijs
Iedereen kan leren schrijven is bedoeld voor leerkrachten, pabostudenten en opleidingen die schrijven een stevige plek willen geven in hun taalonderwijs. De ondersteunende website bij het boek biedt handige formulieren en overzichten.
Goede schrijfvaardigheid is belangrijk
Op veel scholen leeft de wens om effectiever en betekenisvoller les te geven in schrijven. Met reden: een goede schrijfvaardigheid is belangrijk in allerlei onderwijs- en beroepssituaties, ook in het digitale tijdperk.
Hoe leren kinderen in het basisonderwijs teksten schrijven, hoe goed moeten ze daarin worden en hoe kunnen leerkrachten hen daarbij ondersteunen? Dat zijn de kernvragen waar dit boek om draait.
Betere schrijflessen
Iedereen kan leren schrijven bevat een schat aan handreikingen, praktijkvoorbeelden en ideeën voor leerkrachten die beter willen worden in het geven van schrijflessen. De aanpak is gebaseerd op de beproefde werkwijze van de taalronde: kinderen in alle groepen van de basisschool leren teksten schrijven over hun eigen ervaringen. Hiermee wordt een basis gelegd voor zelfvertrouwen op schrijfgebied. Van hieruit kunnen kinderen geleidelijk steeds bewuster leren schrijven voor specifieke doeleinden, en daarbij verschillende tekstgenres onderscheiden.
Fases schrijfproces
Leerkrachten moeten hen daarbij in alle fasen van het schrijfproces uitdagen en ondersteunen: door inhoudelijke gesprekken te voeren over schrijfonderwerpen, door schrijven steeds af te wisselen met praten, door voorbeeldteksten te analyseren en door teksten klassikaal en in tweetallen te laten bespreken.
- De theorie over genres: de genre-indeling is uitgebreid tot tien genres en voorzien van meer toelichting en kindertekstvoorbeelden
- De toelichting op de werkvorm 'taalronde': deze praktische werkvorm is helderder gekoppeld aan de verschillende genres en gepresenteerd als een basiswerkvorm die je in de bovenbouw kunt uitbreiden met vormen van op genres gerichte instructie en meerdere tekstbesprekingen.
- Structuurschema's: uitleg over het zinvolle gebruik van grafische structuurschema's in midden- en bovenbouw
- Leerlijnen: meer uitleg over hoe een school op basis van de genres een eigen schrijfleerlijn kan maken
- Illustraties: een uitbreiding van de opgenomen kinderteksten uit verschillende leeftijdsgroepen en een update van praktijkvoorbeelden.
- Digitaal materiaal: de digitale lesvoorbereidingsformulieren zijn bruikbaarder gemaakt voor beginners; een voorbeeld van een leerlijnschema is toegevoegd om zelf in te vullen; structuurschema's en kaderbladen zijn digitaal beschikbaar.
Inleiding
De kracht van schrijven over wat je meemaakt, weet, voelt en bedoelt
Deel I: Theorie
Eigentijds onderwijs in het schrijven van teksten
1 Een stevige basis voor hedendaags schrijfonderwijs
1.1 Schrijfonderwijs op Nederlandse basisscholen
1.2 Lezen en schrijven in het digitale tijdperk
1.3 Waar moet het naartoe met het schrijfonderwijs?
1.4 Hoe taal en inhoud samengaan in goed schrijfonderwijs
1.5 Schrijven over ervaringen als basis en brug
1.6 Nieuwe richtingen voor het schrijfonderwijs
2 Functioneel schrijven: werken met genres en tekstsoorten
2.1 Schrijven en schoolse taalvaardigheid
2.2 Meer zicht op verschillen tussen teksten
2.3 Meer systematiek: de drie hoofdgenres
2.4 Werken met genres
2.5 Tien genres voor de basisschool
3 Schrijven bij de zaakvakken
3.1 Lezen, praten en schrijven over interessante en belangrijke kennisonderwerpen
3.2 Schrijven in genres bij thema’s of zaakvakonderwerpen
3.3 Genres bij geschiedenis, natuur & techniek en aardrijkskunde
3.4 Werken met de combinatie van lezen en schrijven bij de zaakvakken in kleine leseenheden
4 Ontwikkeling van schrijfvaardigheid van groep 1 tot en met groep 8
4.1 Wanneer ben je een goede schrijver?
4.2 Schrijfvaardigheid en genrekennis van groep 1 tot en met 8
4.3 Leerlijnen en didactische lijnen
4.4 Welke genres passen in welke leerjaren?
Deel II: Didactiek
Wat werkt goed als je kinderen met schrijven verder wilt helpen?
5 Algemene didactische principes voor goed schrijfonderwijs
5.1 Didactische vuistregels
5.2 De tijd nemen voor schrijven in fasen
5.3 Uitdaging en ondersteuning bieden
5.4 Werken van inhoud en bedoeling naar vorm van teksten
5.5 Schrijven voor een lezer
5.6 Interactie tijdens schrijflessen stimuleren
5.7 Meertalig schrijven
6 Basiswerkvormen en lesopbouw in het schrijfcurriculum
6.1 Taalrondes en tekstbesprekingen als basiswerkvormen
6.2 De praktijk van taalrondes: in een uur schrijft ieder kind een tekst
6.3 De praktijk van tekstbesprekingen: een onmisbaar onderdeel van elke schrijfles
6.4 Verdieping met behulp van genre-instructie: meer lesmomenten rondom een schrijftaak
6.5 Schema voor het ontwerpen van schrijflessen in fasen
7 Onderwerpen en genres
7.1 Onderwerpen zoeken
7.2 Onderwerpen koppelen aan genres
7.3 Focus aanbrengen in onderwerpen
8 Kennis opbouwen over een onderwerp
8.1 Inhoudelijke startgesprekken
8.2 Lezen, kijken, doen en observeren voorafgaand aan schrijven
8.3 Alvast iets opschrijven en daarover praten
8.4 Tekenen, visualiseren en schematiseren
8.5 Helpen bij informatie verzamelen en verwerken
9 Schrijfopdrachten, instructie en modeling
9.1 Schrijfopdrachten formuleren en geven
9.2 Bewust instructie inzetten
9.3 Werken met voorbeeldteksten als onderdeel van instructie
9.4 Met de hele groep hardop denkend een tekst schrijven
9.5 Werken aan tekststructuur als onderdeel van opdrachten en instructie
9.6 Aandacht voor de structuur en samenhang van alinea’s en paragrafen
10 Begeleiding tijdens het schrijven en differentiatie
10.1 Scaffolding bij schrijven: interactief en gepland
10.2 Ondersteunen bij het formuleren: hardop schrijven
10.3 Bewust samenwerking inzetten: samen schrijven of alleen
10.4 Reflectie op het schrijfproces: samen met kinderen denken en praten over schrijven
10.5 Differentiatie: sterke en zwakke schrijvers passend benaderen
11 Teksten bespreken
11.1 Kinderen kritisch leren kijken naar teksten in alle groepen
11.2 Een focus en criteria kiezen voor een tekstbespreking
11.3 Teksten selecteren voor een klassikale tekstbespreking en ruimte geven aan vragen
11.4 Modeling tijdens een tekstbespreking
11.5 Klassikale tekstbesprekingen plannen, timen en afsluiten
11.6 Goede instructies geven voor tekstbesprekingen in tweetallen
11.7 De plek van spelling en interpunctie in een tekstbespreking bepalen
11.8 Een mondelinge vorm: begrijpend luisteren met kinderteksten
11.9 Werken aan vormgeving van teksten
12 Teksten beoordelen en schrijfontwikkeling volgen
12.1 Onderscheid maken tussen het schrijfproces en het schrijfproduct
12.2 Beoordelingscriteria voor teksten vaststellen
12.3 Wat kinderen kunnen hebben aan de beoordeling van hun teksten
12.4 Praten met collega’s over beoordeling en vooruitgang
12.5 Manieren bedenken om teksten te bewaren en resultaten te registreren
13 Beginnend schrijven in de onderbouw
13.1 Taaltekeningen en bijschrijfgesprekken met kleuters en begin groep 3
13.2 Interactie en vraagstellingen in vertelrondes, bijschrijfgesprekken en voorleeskringen
13.3 Kleuters helpen bij taaltekenen
13.4 De overgang van tekenen en bijschrijven naar zelf schrijven
13.5 Goede onderwerpen voor de onderbouw
Deel III: Praktische hulpmiddelen
Schrijflessen ontwerpen en plannen
14 Schrijflessen plannen en organiseren
14.1 Lessen in een leerlijn plaatsen
14.2 Lessen plannen in de tijd
14.3 Genres kiezen in de groepen 4-8
14.4 Aansluiten bij taalmethodes
14.5 Aansluiten bij zaakvakonderwerpen
14.6 Met je team praten over goed schrijfonderwijs
15 Lessen en lesreeksen ontwerpen
15.1 De voorbereiding van een taalronde in groep 1-3
15.2 De voorbereiding van een taalronde in groep 4-8
15.3 De voorbereiding van een tekstbespreking in groep 4-8
15.4 De voorbereiding van een schrijflesreeks over een kennisonderwerp in groep 5-8
15.5 De voorbereiding van een leseenheid lezen + schrijven over een klein
(zaakvak)onderwerp in groep 4-8
16 Korte schrijfwerkvormen gericht op denken over een onderwerp of gelezen tekst
16.1 Schrijven om te denken bij lezen
16.2 Schrijven om te denken over een schrijfonderwerp
Literatuurlijst
Register
Over de auteur
Extra voor studenten:
Bij deze uitgave is additioneel studiemateriaal beschikbaar voor studenten. Deze kun je benaderen via de url in het boek.
Ook van Suzanne van Norden
