Spelend leren en ontdekken
Handboek drama voor het basisonderwijs
Drama sluit aan bij de natuurlijke drang van kinderen tot spelen en leren. Het stimuleert de creativiteit, fantasie, verbeelding en bewegingsdrang die leerlingen van nature hebben. Het handboek Spelend leren en ontdekken helpt (toekomstige) leerkrachten om drama op een praktische manier toe te passen in het basisonderwijs.
Inhoud
Spelend leren en ontdekken is gebaseerd op de kerndoelen kunstzinnige oriëntatie. De druk sluit bovendien aan bij de algemene bekwaamheidseisen voor leraar primair onderwijs uit 2017: vakinhoudelijk, vakdidactisch en pedagogisch bekwaam. Aan de hand van deze bekwaamheidseisen kunnen de studenten aan de slag met hun ontwikkeling voor het vak drama. Ook sluit het handboek aan bij de herziene kennisbasis drama uit 2018. Het MVB-model uit de kennisbasis is geconcretiseerd voor het vak drama. De student kan er direct mee aan de slag. Dit handboek geeft inzicht in drama als doel en drama in samenhang met andere leergebieden.
In deel 1 staat de theorie centraal over onderwerpen als spelen en leren, ontwikkeling van creativiteit en aansluiting op 21e-eeuwse vaardigheden. Er is aandacht voor taalontwikkeling, sociale ontwikkeling en moreel redeneren. In de lessen werk je impliciet en expliciet aan talige, morele en sociale ontwikkeling. Impliciet door de gekozen onderwerpen en dramatische werkvormen, expliciet door de reflectie op de spelervaringen.
Deel 2 is praktisch van opzet en bevat tal van praktijkvoorbeelden en good practices en een rijke variatie aan dramaopdrachten, dramawerkvormen en voorbeeldlessen. De dramatische werkvormen zijn inhoudelijk uitgediept en richten zich op alle groepen. Daarmee kun je als student en als leerkracht meteen aan de slag in je eigen lespraktijk. Drama in samenhang met andere leergebieden komt uitgebreid aan bod. Dit gebeurt in een theoretisch en praktisch kader. De uitwerkingen daarvan zijn pedagogisch, didactisch en vakinhoudelijk. Dit hoofdstuk sluit aan bij de actuele onderwijstrend van drama als onderzoeksmiddel. Ook dit hoofdstuk wordt geïllustreerd met veel voorbeelden en uitgewerkte voorbeeldlessen.
Online leeromgeving
Bij meerdere hoofdstukken is actueel verdiepend en verbredend digitaal materiaal beschikbaar, waaronder een observatieformulier waarmee de student het spelproces en het creatieve proces van leerlingen gestructureerd kan observeren.
Dit handboek is een bron van inspiratie voor de lespraktijk.
Voor wie
Spelend leren en ontdekken is hét inspirerende handboek voor pabostudenten, studenten docent theater en leerkrachten in het basisonderwijs voor het geven van dramalessen in het primair onderwijs.
Inleiding
Deel 1: Drama, een theoretische verkenning
1 Drama in het basisonderwijs: spelend leren
1.1 Onze visie op drama
1.2 Wat is drama?
1.3 Wat is dramatisch spel?
1.4 Wat is de betekenis van dramatisch spel?
1.5 Kerndoelen Kunstzinnige oriëntatie en de inzet van drama
1.6 Waarom drama in het basisonderwijs?
1.7 Drama in het basisonderwijs
1.7.1 Icc’ers en vakleerkrachten op een basisschool
1.8 Drama en trends in het basisonderwijs
1.9 Reflectie
2 Werken aan de dramabekwaamheden: het leerproces van de student
2.1 De algemene bekwaamheidseisen
2.1.1 Vakspecifieke bekwaamheden voor drama
2.2 Productie, receptie en reflectie
2.3 Voorbeelden van leervragen
2.4 21e-eeuwse vaardigheden en het basisonderwijs
2.5 Reflectie
3 Dramatheoretische inzichten: spelend leren
3.1 Het vak drama: theoretische inzichten
3.1.1 Sociaal-constructivisme: actief leren
3.2 Het kind en zijn ontwikkeling
3.2.1 Theorie: spelend leren
3.3 Spel in onderwijs
3.3.1 De rol van de leerkracht
3.3.2 Drama in het basisonderwijs
3.3.3 Mondelinge taalontwikkeling en dramatisch spel
3.3.4 Morele ontwikkeling in de context van drama
3.4 Creativiteit en 21e-eeuwse vaardigheden
3.4.1 Creativiteit en drama in het basisonderwijs
3.5 Reflectie
4 Leerinhouden voor leerlingen: een leerlijn drama
4.1 Creativiteit en drama
4.2 Drie inhoudelijke elementen binnen het vak drama
4.2.1 Materie
4.2.2 Vorm
4.2.3 Betekenis
4.3 Drie manieren van werken met drama: leerlingen stimuleren in hun dramatische spel
4.4 Opbouw van reflectie in de leerlijn
4.5 Samenspel: samen spelen en sociaal vermogen
4.6 21e-eeuwse vaardigheden en drama
4.7 De leerlijn voor de leerlingen
4.8 Reflectie
5 Creatieve ontwikkeling van leerlingen stimuleren: de lespraktijk
5.1 De vijf W’s
5.2 Spelelementen en creativiteit in het MVB-model
5.3 Creativiteit: het creatieve proces in denken en handelen
5.4 Stimulerende factoren voor het creatieve proces in een dramales
5.5 Pedagogische en didactische stappen in het vrijmakingsproces
5.6 De leerkracht en de praktijk van het creatieve proces in lessen dramatisch spel
5.6.1 De fasen van het vrijmakingsproces
5.7 Het bevorderen van de creativiteit per bouw
5.7.1 De creatieve ontwikkeling in de onderbouw
5.7.2 De creatieve ontwikkeling in de middenbouw
5.7.3 De creatieve ontwikkeling in de bovenbouw
5.8 Criteria voor de creatieve ontwikkeling van leerlingen
5.9 Reflectie
Deel 2: Drama in de lespraktijk
6 Drama-activiteiten
6.1 Drama-activiteiten om mee te beginnen
6.1.1 Quickscan van de beginsituatie van de groep
6.2 De didactiek van een korte verbeeldende activiteit
6.2.1 Het pedagogisch klimaat
6.2.2 De organisatie
6.2.3 Doelen: creatieve ontwikkeling en sociaal-emotionele ontwikkeling
6.2.4 De instructie
6.2.5 De opbouw van verbeeldende activiteiten
6.2.6 Reflectie op de activiteiten
6.3 Voorbeelden van associatiespelen
6.3.1 Verbaal associëren voor groep 1-2-3-4
6.3.2 Non-verbaal associëren voor groep 1-2-3-4
6.3.3 Verbaal associëren voor groep 5-6-7-8
6.3.4 Non-verbaal associëren voor groep 5-6-7-8
6.4 Andere korte activiteiten: energizers
6.5 Reflectie
7 Voorlezen en vertellen
7.1 De verbeelding stimuleren
7.2 De leerkracht als inspirerend rolmodel
7.2.1 Voorlezen
7.2.2 Vertellen
7.2.3 Didactische werkvorm: vertelpantomime
7.3 Een bewerkt verhaal als vertelpantomime
7.3.1 Hoe begin je met vertelpantomime?
7.3.2 Een les vertelpantomime uitbouwen volgens het creatieve proces
7.4 Reflectie
8 Drama als doel
8.1 Het Model Didactische Analyse
8.1.1 Doelstelling
8.1.2 Beginsituatie
8.1.3 Leerstof
8.1.4 Didactische werkvormen
8.1.5 Leeractiviteiten
8.1.6 Onderwijs- en leermiddelen
8.1.7 Bepaling van resultaten (evaluatie)
8.2 Een voorbeeldles drama
8.2.1 De structuur van de voorbeeldles drama als doel
8.2.2 Fasen van de dramales en spelbegeleiding
8.3 Een les drama evalueren
8.4 Reflectie
9 Dramatische werkvormen
9.1 Een dramales in gang zetten
9.2 Klassenmanagement voor een actieve dramales
9.2.1 Spelbegeleiding
9.3 Drama: verschillende dramatische werkvormen
9.3.1 Dramaoefeningen
9.3.2 Dramatische werkvormen met beweging en non-verbaal spel
9.3.3 Dramatische werkvormen met fysiek spel en actief taalgebruik
9.3.4 Dramatische werkvormen met aandacht voor techniek
9.3.5 Dramatische acts
9.4 Vier voorbeeldlessen met verschillende didactische werkvormen
9.5 Reflectie
10 Een dramales ontwerpen
10.1 Ontwerpplan voor een dramales
10.1.1 Ruimte voor creativiteit
10.2 Een scène ontwerpen
10.3 Reflectie 2
11 Drama in samenhang
11.1 Waarom drama in samenhang?
11.2 Hoe kan drama de inhouden van andere vakken verrijken?
11.2.1 Drama biedt een verhalende en metaforische context
11.2.2 Drama als onderzoeksmiddel in een creatief proces
11.2.3 Drama als betekenisgever
11.3 Met welke vakken en leergebieden werkt drama samen?
11.4 Dramatische werkvormen bij drama in samenhang
11.5 Onderzoeksdoelen bij drama in samenhang
11.6 Lesvoorbeelden
11.6.1 Het lesvoorbereidingsformulier bij drama in samenhang
11.6.2 Lesvoorbeelden
11.7 Reflectie
12 Kijken naar jeugdtheater
12.1 Twee inspirerende voorstellingen
12.2 Jeugdtheater in dienst van kunst- en cultuureducatie
12.2.1 Doelen van receptieve kunsteducatie
12.3 Voorbereiding en verwerking van het bezoek aan een jeugdtheatervoorstelling
12.4 Een nagesprek: een voorstelling is gelaagd
12.5 Reflectie
Bijlage
Literatuur
Register
Over de auteurs
Extra voor studenten:
Bij deze uitgave is additioneel studiemateriaal beschikbaar voor studenten. Deze kun je benaderen via de url in het boek.
Extra voor docenten:
Bij deze uitgave is additioneel docentmateriaal beschikbaar. Bij dit handboek hoort een website met videofragmenten van voorbeeldlessen en ondersteunend en verdiepend materiaal. Ook zijn een docentenhandleiding en een toetshandreiking voor opleidingsdocenten aan de pabo beschikbaar.
Ben je docent en schrijf je onze uitgave voor, vraag het docentmateriaal aan via advies@boom.nl.
Ook interessant
