Lessen in orde in het mbo
Handboek voor de onderwijspraktijk
Zowel studenten als docenten willen graag dat er op het roc een goede sfeer heerst. Als de sfeer goed is, voelt iedereen zich er thuis en heeft iedereen het gevoel erbij te horen en gezien te worden. Er is dan ruimte voor het kwalitatief goede onderwijs waar de studenten recht op hebben en wat de docenten graag willen geven. Er is, anders gezegd, geen prestatie zonder relatie.
Inhoud
Lessen in orde in het mbo laat zien hoe je een vriendelijke en veilige omgeving kunt creëren waarin studenten optimaal kunnen leren. Je leert hoe je ervoor kunt zorgen dat je lessen in orde zijn. Het boek legt daarbij de nadruk op het gedrag van de docent en de student; zowel individueel als in team- en groepsverband.
De mbo-editie van Lessen in orde is op een aantal cruciale punten gewijzigd vergeleken met eerdere edities. De problematiek rond goed lesgeven is op een roc anders dan in het regulier voortgezet onderwijs. De studenten verschillen in leeftijd, zelfstandigheid en zelfverantwoordelijkheid van middelbare scholieren en de benadering van studenten door docenten verandert daarmee ook.
Het boek is verrijkt met de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek over uiteenlopende zaken als het werk van Hattie en Rogers en het beïnvloeden van het gedrag van studenten en docenten. Ook is gebruik gemaakt van het in 2020 verschenen Les is meer van Teitler en Teitler waarin een veelheid aan mogelijkheden om het gedrag van studenten in goede banen te leiden.
In Deel 4 zijn nieuwe inzichten over autismespectrumstoornissen (ASS) verwerkt. Deel 5 gaat over de relatie tussen ouders en de opleiding. Terwijl sommige roc’s de participatie van ouders missen, worstelen anderen met te veel invloed van ouders op het onderwijsleerproces of op het gedrag van de docent op school. Dit deel biedt handvatten om met deze problemen om te gaan. Naast het werk van Kaldenbach is nu ook materiaal opgenomen van El Hadioui over de omgang met studenten met (macho)gedrag uit de straatcultuur (in het kader van de beïnvloeding van het gedrag van individuele studenten en van het gedrag van studenten in een groep).
Voor wie
Lessen in orde in het mbo is geschreven voor alle (toekomstige) docenten in het mbo die de kwaliteit van hun onderwijs willen verbeteren.
Van chaos naar regie: help beginnende leraren grip te krijgen op de groep
Ontdek hoe startende leraren grip krijgen op de groep. Peter Teitler deelt inzichten over ordeproblemen normaliseren, liefdevolle autoriteit en reflectie. Lees interview >
Gewenst gedrag bevorderen - 5 praktische tips
Met vijf praktische tips laat Peter Teitler zien hoe leraren gewenst gedrag stimuleren en flexibel omgaan met alledaagse verstoringen. Lees artikel >
Inleiding
Deel 1: Het gedrag in de klas
Inleiding
1 Het gedrag tijdens de eerste lessen
1.1 Inleiding
1.2 Orde houden als noodzakelijke voorwaarde voor een goede werkrelatie
1.2.1 Orde houden op basis van verworven gezag
1.2.2 Orde als basis voor een goed pedagogisch klimaat
1.2.3 Stappenplan voor emotionele veiligheid
1.2.4 Dominante gedragingen ontwikkelen
1.3 Tien tips om orde te houden
1.3.1 Tip 1: Wees niet jezelf, wees professioneel
1.3.2 Tip 2: Maak contact
1.3.3 Tip 3: Hanteer de eerste lessen vaste patronen
1.3.4 Tip 4: Keep them busy
1.3.5 Tip 5: Eigen regels eerst
1.3.6 Tip 6: Als je kleine problemen groot maakt, krijg je minder grote problemen
1.3.7 Tip 7: Wil je dit gedrag niet twintigmaal? Doe er dan nu wat aan!
1.3.8 Tip 8: Wees als een spin in het communicatieweb
1.3.9 Tip 9: Ga van Regel naar Routine
1.3.10 Tip 10: Als iets niet werkt, doe dan wat anders
1.4 Jongeren met een straatcultuur
1.5 Samenvatting
2 Het gedrag van een groep
2.1 Inleiding
2.2 Een goede werkrelatie: van moeten naar kunnen
2.3 Een goede werkrelatie begint met moeten
2.4 Wetmatigheden
2.4.1 Fase G1
2.4.2 Fase G2
2.5 Straatcultuurgedrag: een andere groepsdynamiek?
2.6 Samenvatting
3 Klassenmanagemen
3.1 Inleiding
3.2 Het GIPmodel
3.3 Wie heeft de regie in de klas: de docent of de studenten?
3.3.1 De drie elementen van klassenmanagement
3.4 Omgaan met verschillen: differentiatie structureren
3.5 Omgaan met verschillen: differentiatie van de inhoud
3.5.1 Instructionisten en constructivisten
3.5.2 De leerlijn zelfstandigheid
3.6 Samenvatting
4 Hoe ziet een goede les eruit?
4.1 Inleiding
4.2 Competenties moet je ontwikkelen
4.3 Pedagogisch handelen
4.4 Het traditionele en het nieuwe leren
4.4.1 Kiezen voor een mix
4.4.2 Leren om zelfstandig te leren
4.5 Doelmatige instructie met het directeinstructiemodel
4.5.1 Dagelijkse terugblik
4.5.2 Presentatie
4.5.3 Begeleide inoefening
4.5.4 Individuele verwerking
4.5.5 Periodieke terugblik
4.5.6 Feedback
4.5.7 Vier andere sleutelfactoren
4.6 Strategieën voor denken en leren
4.6.1 Leren reflecteren
4.7 Efficiënt gebruik van de leer en instructietijd
4.7.1 Lesplanning
4.7.2 Wisselmomenten
4.7.3 Taakgericht gedrag
4.8 Systematisch volgen van studenten
4.8.1 Klassenadministratie
4.8.2 Analyse van toetsgegevens en andere studentinformatie
4.9 Samenvatting
5 Het beïnvloeden van het gedrag van studenten in de klas
5.1 Inleiding
5.2 Belonen en straffen
5.2.1 Belonen
5.2.2 Negeren
5.3 Het verschil tussen grensbewaking en grensverdediging
5.4 Onderscheid tussen problemen: van onprettig naar onwettig
5.4.1 Punishment insensitiveness (ongevoeligheid voor straf)
5.4.2 Passend reageren
5.4.3 Het belang van onderscheid
5.5 Een variëteit aan mogelijkheden
5.5.1 Op psychologische inzichten gebaseerde methoden
5.6 Straffen
5.6.1 Het verschil tussen streng en consequent
5.6.2 Direct straffen of uitstellen
5.6.3 Soorten straf
5.6.4 Schrijfstraf
5.6.5 Alternatieve of grappige vormen van straf
5.6.6 Effectief straffen
5.6.7 Relatie met de overtreding en met de overtreders
5.7 Directief en responsief handelen
5.7.1 Wat te doen bij belangrijke problemen?
5.7.2 Wat te doen bij lastige problemen?
5.7.3 Informatieve component
5.8 Een student uit de klas verwijderen
5.8.1 In verschillende stromingen andere functie
5.8.2 Terughoudend inzetten
5.8.3 Afspraken om het eruit sturen te beperken
5.9 Het beïnvloeden van het gedrag in de klas van studenten uit de straatcultuur
5.9.1 Wees voorbereid
5.10 Samenvatting
6 Omgaan met een lastige klas
6.1 Inleiding
6.2 Wat is een lastige klas?
6.3 Preventie via organisatorische maatregelen
6.4 Een probleem van alle lesgevers
6.5 Aanpak op basis van afspraken
6.5.1 Vijf methoden om tot afspraken te komen
6.6 Aanpak op basis van regels
6.6.1 Achttien methoden op basis van regels
6.7 Een klas met gedrag uit de straatcultuur
6.7.1 Hoe ontstaat zulk gedrag?
6.7.2 Studenten met straatcultuurgedrag moet je aan je binden
6.8 Samenvatting
Deel 2: Het gedrag in het roc
Inleiding
7 Pedagogisch klimaat: drie uitgangspunten
7.1 Inleiding
7.2 Pedagogische uitgangspunten: het gezin
7.2.1 Structuur bieden
7.2.2 Opvoeders op één lijn
7.2.3 Consequent nakomen van gemaakte afspraken en regels
7.3 Pedagogische uitgangspunten: het roc
7.3.1 Wie heeft de regie in de klas?
7.3.2 Wat doet structuur?
7.4 Samenvatting
8 Structuur bieden
8.1 Inleiding
8.2 Continuüm van regelgeleid gedrag in het gezin
8.3 Continuüm van regelgeleid gedrag op het roc
8.3.1 Vertrouwen in studenten
8.4 Hoe komen goede regels tot stand?
8.4.1 Principe of uitgangspunt
8.4.2 Waarde
8.4.3 Regel
8.4.4 Consequente uitvoering, voorspelbaarheid, acceptatie en norm
8.5 Wat is een goede regel?
8.5.1 Relatie tussen waarden en regels
8.6 Soorten regels
8.6.1 Regels van het roc
8.6.2 Docentregels
8.6.3 Lokaalregels en locatieregels
8.6.4 Studentgebonden regels
8.6.5 Afspraken
8.6.6 Routines, richtlijnen en gedragscodes
8.7 Samenvatting
9 Opvoeders op één lijn
9.1 Inleiding
9.2 Samenwerken
9.2.1 Gevolgen van niet of te weinig samenwerken
9.2.2 Een pathologisch systeem
9.2.3 Perverse triades tussen roc en thuis
9.3 Docenten motiveren voor samenwerken
9.3.1 ‘Studenten moeten er maar aan wennen’
9.3.2 Weerstand
9.3.3 Vrees voor aantasting van autonomie
9.3.4 Vrees voor een rigide structuur
9.3.5 Vrees voor verzandende afspraken door gebrek aan structuur
9.4 Teamontwikkeling: van een organisatie met professionals naar een professionele organisatie
9.4.1 Groepsdynamische factoren
9.4.2 Afspreken dat je wilt en moet samenwerken
9.4.3 Draagvlak creëren
9.4.4 Training
9.4.5 Van T1 naar T4: ontwikkelingsfasen van een team
9.5 Collega’s aanspreken op hun gedrag
9.5.1 Fouten maken en erkennen
9.5.2 Collega’s aanspreken op fouten
9.5.3 Feedback geven en krijgen
9.6 Samenvatting
10 Teamafspraken over consequenties
10.1 Inleiding
10.2 Waarom houden studenten zich niet aan de regels?
10.3 Methodieken voor gedragsverandering
10.3.1 Gedragsmodificatie (behaviour modification)
10.3.2 Andere methoden
10.4 Straffen of belonen?
10.4.1 Ontwikkeling van de hersenen
10.5 Straffen
10.5.1 De strafmaat
10.5.2 Soort straf
10.5.3 Differentiatie
10.5.4 Herstelrecht
10.5.5 De wet van 3:1
10.6 Uniformiteit
10.6.1 Gelijke monniken, ongelijke kappen
10.6.2 Uniforme omgang met probleemgedrag
10.7 Samenvatting
Deel 3: Het gedrag van de docent
Inleiding
11 Jezelf leren kennen
11.1 Inleiding
11.2 Externe en interne attributie: waar zoek je de oorzaak?
11.2.1 Erkennen dat er een probleem is
11.2.2 Wat is mijn aandeel?
11.2.3 Vragen over jezelf
11.2.4 Meer uit jezelf halen
11.3 Transactionele Analyse van de persoonlijkheid
11.3.1 De Ouder
11.3.2 De Volwassene
11.3.3 Het Kind
11.3.4 Vergroting van het handelingsrepertoire
11.3.5 Voorbeelden
11.4 Samenvatting
12 Grondhouding en drijfveren
12.1 Inleiding
12.2 Waar komt je grondhouding vandaan?
12.2.1 Het soort aandacht dat je kreeg als kind
12.2.2 Vier basisgrondhoudingen
12.3 Hoe ontstaat een negatieve grondhouding?
12.4 Vier typische drijfveren van docenten
12.4.1 Maak het anderen naar de zin
12.4.2 Wees perfect
12.4.3 Wees flink
12.4.4 Doe je best
12.5 Samenvatting
13 Communicatie met studenten
13.1 Inleiding
13.2 141 manieren om het gedrag van studenten te beïnvloeden
13.2.1 Meer studenten bereiken
13.3 Ontstaan van een negatief relatiepatroon
13.3.1 Aandachtsgebreken
13.3.2 Van incident tot patroon
13.3.3 Spelpatronen
13.3.4 De Dramadriehoek
13.4 Een negatief relatiepatroon doorbreken
13.4.1 Iets onverwachts doen
13.4.2 De regie overnemen
13.5 Samenvatting
14 Goochelen met aandacht
14.1 Inleiding
14.2 Goochelen met het onderwerp
14.2.1 Uitleggen of verantwoording afleggen
14.3 Goochelen met tijd en plaats
14.3.1 Goochelen met tijd
14.3.2 Goochelen met plaats
14.4 Goochelen van inhoud naar betrekking
14.5 Studenten die kwaad zijn
14.5.1 De judoaanpak: geluk in plaats van gelijk
14.5.2 De persoonlijke aanval
14.6 Samenvatting
Deel 4: Het gedrag van ouders
Inleiding
15 De relatie tussen het roc en ouders
15.1 Inleiding
15.2 Ouderbetrokkenheid
15.2.1 Groepen ouders die minder betrokken zijn
15.2.2 Structurele inbedding
15.3 Wederzijdse verwachtingen
15.3.1 Achtergronden van communicatieproblemen tussen roc’s en ouders
15.3.2 Ouders mogen van het roc informatie verwachten
15.3.3 Ouders mogen van het roc communicatie verwachten
15.3.4 Het roc mag van ouders informatie verwachten
15.4 Het oudergesprek
15.4.1 Structuur van het gesprek
15.4.2 Professioneel communiceren met ouders
15.5 Opvoeders op één lijn
15.5.1 Op de opleiding gelden andere regels dan thuis
15.5.2 Regels zijn geen doel op zich
15.5.3 Hiërarchie in de complementaire docentouderrelatie
15.5.4 Als er een probleem is
15.6 Samenvatting
Deel 5: Het gedrag van de student: casuïstiek
Inleiding
16 Studenten met onbevredigende leerresultaten
16.1 Inleiding
16.2 Studenten met een laag potentieel
16.2.1 Strategisch handelen bij studenten met een laag potentieel
16.2.2 Een effectieve aanpak bij studenten met een laag potentieel
16.3 Faalangstige studenten
16.3.1 Strategisch handelen bij faalangstige studenten
16.3.2 Een effectieve aanpak bij faalangstige studenten
16.4 Perfectionistische studenten
16.4.1 Strategisch handelen bij perfectionistische studenten
16.4.2 Een effectieve aanpak bij perfectionistische studenten
16.5 Ongemotiveerde studenten
16.5.1 Strategisch handelen bij ongemotiveerde studenten
16.5.2 Een effectieve aanpak bij ongemotiveerde studenten
17 Studenten met vijandig gedrag
17.1 Inleiding
17.2 Vijandigagressieve studenten
17.2.1 Strategisch handelen bij vijandigagressieve studenten
17.2.2 Een effectieve aanpak bij vijandigagressieve studenten
17.3 Passiefagressieve studenten
17.3.1 Strategisch handelen bij passiefagressieve studenten
17.3.2 Een effectieve aanpak bij passiefagressieve studenten
17.4 Uitdagende studenten
17.4.1 Strategisch handelen bij uitdagende studenten
17.4.2 Een effectieve aanpak bij uitdagende studenten
18 Studenten met niet‑adequaat gedrag
18.1 Inleiding
18.2 Snel afgeleide studenten
18.2.1 Strategisch handelen bij snel afgeleide studenten
18.2.2 Een effectieve aanpak bij snel afgeleide studenten
18.3 Studenten met een ontwikkelingsachterstand
18.3.1 Strategisch handelen bij studenten met een ontwikkelingsachterstand
18.3.2 Een effectieve aanpak bij studenten met een ontwikkelingsachterstand
18.4 Hyperactieve studenten
18.4.1 Strategisch handelen bij hyperactieve studenten
18.4.2 Een effectieve aanpak bij hyperactieve studenten
19 Studenten met problemen in de sociale omgang
19.1 Inleiding
19.2 Studenten die worden afgewezen door medestudenten
19.2.1 Strategisch handelen bij studenten die worden afgewezen door medestudenten
19.2.2 Een effectieve aanpak bij studenten die worden afgewezen door medestudenten
19.3 Schuwe of teruggetrokken studenten
19.3.1 Strategisch handelen bij schuwe en teruggetrokken studenten
19.3.2 Een effectieve aanpak bij schuwe en teruggetrokken studenten
19.4 Studenten met een autismespectrumstoornis (ASS)
19.4.1 Strategisch handelen bij studenten met problemen in het autistisch spectrum
19.4.2 Een effectieve aanpak bij studenten met problemen in het autistisch spectrum
20 Meerbegaafde studenten
20.1 Inleiding
20.2 Leerproblemen en gedragsproblemen
20.3 Een effectieve aanpak
Literatuur
Register
Over de auteurs
Extra voor studenten:
Bij deze uitgave is additioneel studiemateriaal beschikbaar voor studenten. Deze kun je benaderen via de url in het boek.
