_w35_h45_bg.png)
De essentie van leiderschap
In de psychiatrie
.png)
Ontwikkelen van leiderschapscompetenties
De psychiatrie staat voor grote uitdagingen en schreeuwt om leiderschap. Patiënten hebben recht op de best mogelijke zorg, en de dokters zijn aan zet om die zorg – in goed overleg met patiënten en andere betrokkenen – scherp te definiëren. Dat vraagt om professioneel en persoonlijk leiderschap. De essentie van leiderschap helpt zorgprofessionals met het ontwikkelen van deze leiderschapscompetenties.
Persoonlijk leiderschap
Als je als hulpverlener je eigen leven niet goed op orde hebt, is het lastig om goede zorg te leveren. De gezondheid van de arts wordt nu uiterst zwaarwegend gevonden omdat het als noodzakelijke voorwaarde wordt gezien voor kwalitatief hoogstaande zorg. Daarmee is persoonlijk leiderschap een ethische plicht geworden, en persoonlijk leiderschap een essentieel onderdeel van medisch leiderschap. Daarom schenkt dit boek aandacht aan persoonlijk leiderschap, om zo je morele kompas te kalibreren.
Professioneel leiderschap
Als zorgprofessional moet je in staat zijn invloed uit te oefenen, moet je kunnen organiseren, collega’s en medewerkers kunnen coachen en aansturen, de kwaliteit van zorg op je afdeling op peil kunnen houden, duurzaam middelen kunnen inzetten, kunnen ondernemen en innoveren. Al die competenties zijn te leren. In De essentie van leiderschap worden ze een voor een behandeld.
Over de auteurs
Maurits Nijs is psychiater/psychotherapeut. Jolien Bueno de Mesquita is psychiater en werkt bij Brijder. Beide auteurs geven les en coachen professionals.
Luister hier naar de podcastaflevering waarin Jolien Bueno de Mesquita meer vertelt over de essentie van leiderschap in de psychiatrie.
Inhoud
Voorwoord van prof. dr. Floortje Scheepers
Voorwoord van de auteurs
1 Inleiding:
Naar de essentie van leiderschap! Doen wij wel het goede?
1.1 Wel een bloeiende psychiatrie, maar gevaarlijk voor psychiaters
1.2 De kwintessens van leiderschap
1.3 Persoonlijk leiderschap: het morele kompas kalibreren
1.4 Het Raamwerk Medisch Leiderschap
1.5 Hoe is dit boek opgebouwd?
1.6 Coda
1.7 Literatuur
2 Wat is het goede leven en hoe is dat te bereiken?
2.1 Inleiding
2.2 Onze laatmoderne tijd
2.3 Tijdsbeleving
2.3.1 Erkenning door significante anderen
2.3.2 Flow
2.4 Vormen van tijdstructurering
2.4.1 Terugtrekken
2.4.2 Rituelen
2.4.3 Tijdverdrijven
2.4.4 Activiteiten
2.4.5 Psychologische spelen
2.4.6 Intimiteit
2.5 Persoonlijk leiderschap
2.5.1 Stap één: Het opstellen van een persoonlijk statuut
2.5.2 Stap twee: Het identificeren van jouw rollen
2.5.3 Stap drie: Het formuleren van doelen
voor de middellange en lange termijn
2.5.4 Stap vier: Agendabeheer
2.5.5 Stap vijf: Evaluatie
2.6 Woorden tot besluit
2.7 Literatuur
3 Groepen, leiders, volgers, massa en macht.
Een inleiding in groepsdynamica
3.1 Inleiding
3.2 Groepsdynamiek en regressie in kleine groepen en organisaties
3.2.1 Oppervlaktestructuur en dieptestructuur
3.2.2 Een menselijk dilemma
3.2.3 Regressieve fenomenen en basisvooronderstellingen van een groep
3.3 De persoonlijkheidskenmerken van de leidinggevende
3.3.1 De narcistische leider
3.3.2 De paranoïde leider
3.3.3 De kwaadaardig narcistische leider
3.4 Het inrichten en bestendigen van een gezond functionerende organisatie
3.4.1 De vereiste persoonlijkheidskenmerken van een leidinggevende
3.4.2 Het opbouwen van een deskundig team
3.4.3 Een duidelijke oppervlaktestructuur: strategisch beleid (met duidelijke visie en missie)
3.4.4 Een duidelijke oppervlaktestructuur: het management
3.4.5 Het opbouwen van een werkzame groeps- en organisatiecultuur
3.4.6 Het handhaven van groepsgrenzen
3.5 Grote groepen, organisaties, instituties, bureaucratie, ideologie, massamedia, extremisme en radicalisering
3.5.1 Het verschil tussen kleine en grote groepen
3.5.2 (Wereld)leiders
3.5.3 Regressie in grote groepen
3.5.4 Manieren om (ernstige) regressie in grote groepen tegen te gaan
3.5.5 Vrijheid van meningsuiting, de rol van een vrije pers en de invloed van de (sociale) media
3.6 Conclusie
3.7 Literatuur
4 Principieel onderhandelen
4.1 Inleiding
4.2 De kunst van het creëren van overeenstemming tussen partijen
4.3 Principieel onderhandelen
4.3.1 Onderhandelen als methode voor aanpak van problemen
4.3.2 Essentiële stappen in het onderhandelingsproces
4.4 Niet onderhandelen
4.5 Onderhandelen vanuit een minder machtige positie
4.6 Handige tips en adviezen
4.6.1 Tips en adviezen voor het onderhandelen
4.6.2 Tips en adviezen voor gesprekstechnieken
4.7 Smerige tactieken
4.7.1 Good cop/bad cop
4.7.2 Lowball/highball
4.7.3 Bogey-tactiek
4.7.4 Afknabbelen
4.7.5 Lokaas gebruiken
4.7.6 Dreigen met niet-bestaande gevaren
4.7.7 Game of chicken - het spel van de angsthaas
4.7.8 Intimidatie
4.7.9 Snow job
4.7.10 Take it or leave it
4.7.11 Schijnonderhandeling
4.7.12 Agendamanipulatie
4.8 Literatuur
5 Veranderkunde
5.1 Inleiding
5.2 Wat is veranderkunde?
5.3 Strategisch management
5.4 Omgevingsanalyse
5.4.1 Politieke doelstellingen
5.4.2 Economische doelstellingen
5.4.3 Sociale doelstellingen
5.4.4 Technologisch-inhoudelijke doelstellingen
5.4.5 Juridische doelstellingen
5.4.6 Klimaatdoelstellingen
5.5 Interne analyse
5.6 Opstellen van een actieplan
5.7 Het veranderproces zelf: de implementatie
5.7.1 Urgentiebesef vestigen
5.7.2 Een leidende coalitie vormen
5.7.3 Visie en strategie ontwikkelen
5.7.4 Verandervisie communiceren
5.7.5 Draagvlak creëren
5.7.6 Kortetermijnsuccessen genereren
5.7.7 Verbeteringen consolideren en tempo hoog houden
5.7.8 Nieuwe veranderingen in organisatiecultuur verankeren
5.8 Enkele woorden tot besluit
5.9 Literatuur
6 De kunst van situationeel leidinggeven
6.1 Inleiding
6.2 Leiderschap, macht en gezag
6.3 Paul Hersey en situationeel leidinggeven
6.4 Het inschatten van situatie en competentieniveau
6.4.1 Competentie, bekwaamheid en bereidheid
6.4.2 Het inschatten van het competentieniveau
6.5 Stijlen van leidinggeven
6.6 Elkaar weten te vinden – leidinggeven als intensieve vorm van samenwerking
6.6.1 Competentieniveau M1 & S1 Instrueren
6.6.2 Competentieniveau M2 & S2 Overtuigen
6.6.3 Competentieniveau M3 & S3 Overleggen
6.6.4 Competentieniveau M4 & S4 Delegeren
6.7 Situationeel leidinggeven, een kunst maar vooral een kunde
6.8 Literatuur
7 Feedback geven en ontvangen
7.1 Inleiding
7.2 Nut en noodzaak van feedback
7.3 Definitie
7.4 Waarom feedback geven en ontvangen allerminst vanzelfsprekend is
7.5 Het professionele kader
7.6 Het morele fundament van de organisatie
7.7 Persoonlijke en professionele groei is het primaire doel
7.8 Vier aspecten van communicatie
7.9 Een model van feedback geven
7.9.1 Voorbereiding van het gesprek
7.9.2 Het gesprek zelf
7.9.3 Andere methodieken
7.10 Een model van feedback ontvangen
7.10.1 Het omarmen van feedback
7.10.2 Vijf stappen bij het ontvangen van feedback
7.10.3 Hoe om te gaan met harde kritiek?
7.11 Literatuur
8 Vergaderen
8.1 Inleiding
8.2 Niet vergaderen? Is het beleggen van een vergadering nodig en met welk doel?
8.3 Randvoorwaarden voor succesvol vergaderen
8.3.1 Veiligheid, omgangsnormen en vergaderetiquette
8.3.2 Een goed functionerende (‘bekwame’) voorzitter
8.3.3 Eenduidige procedures
8.3.4 Vergaderafspraken of -reglement (‘spelregels’)
8.3.5 Agenda (‘spoorboekje’)
8.4 De vergadering zelf
8.4.1 De voorbereiding en agenda opstellen
8.4.2 De vergaderfasen
8.4.3 Verslaglegging (‘notulen’)
8.4.4 Afronding en nazorg
8.5 Online of telefonisch vergaderen
8.5.1 Voordelen
8.5.2 Nadelen
8.5.3 Tips voor voorzitters en deelnemers aan een onlinevergadering
8.6 Verschillende overlegvormen
8.6.1 Ochtendrapport of overdracht
8.6.2 Informatief organisatorisch overleg (werkoverleg, teamoverleg, bilateraal overleg)
8.6.3 Disciplineoverstijgend zorginhoudelijk overleg (multidisciplinair overleg, behandelplanbespreking)
8.6.4 Zorgafstemmingsoverleg met patiënt (en diens naasten)
8.6.5 Overleg met betrekking tot onderwijs, werkgroep- of commissieoverleg
8.6.6 Netwerkoverleg
8.6.7 Medische stafvergadering
8.7 Lastige momenten, storend vergadergedrag en hoe je iedereen bij de les houdt
8.8 Tot besluit
8.9 Literatuur
8.10 Bijlage: Handleiding bij het maken van een overlegreglement
De totstandkoming van dit boek
Dankwoord
Over de auteurs
Podcast aflevering
Auteur dr. Jolien Bueno de Mesquita bespreekt in deze podcast aflevering de essentie van leiderschap in de psychiatrie.
De aflevering is onderdeel van de podcast Aios op de sofa. Luister hier naar de andere afleveringen.
Aios op de sofa - #2 Leiderschap
_w80.png)
De pers over De essentie van leiderschap in de psychiatrie
'Het is duidelijk dat het boek is geschreven door twee bevlogen auteurs met ervaring op het gebied van psychotherapie, management en leiderschap en het is zeer aan te bevelen voor de professional die zich wil ontwikkelen op het gebied van leiderschap.'
— Cherryl Zonnenberg, psychiater, in een boekrecensie in het Tijdschrift voor Psychiatrie (juni 2022)
'Ik heb echt oprecht genoten van dit boek. Het neemt je mee in de diepere verbinding van leiderschap met geschiedenis, heden en toekomst waarbij verschillende raakvlakken van de gezondheidszorg met de filosofie, veranderkunde en ethiek je uitdagen en inspireren. Het geeft mij ook de energie om de essentie van persoonlijk leiderschap nog meer te gunnen aan de medische professionals. Door de praktische voorbeelden en oefeningen in dit boek wordt een houvast geboden aan de onontbeerlijke bezieling in de zorg.'
— prof. dr. Carina Hilders, bijzonder hoogleraar Medisch Management en Leiderschap aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
'Dit boek is een absolute must voor iedereen die werkt in de geestelijke gezondheidszorg, met of zonder leiderschapsaspiraties. Duidelijk geschreven vanuit de dagelijkse praktijk bevat het een schat aan interessante gedachtes, observaties en adviezen over hoe je je in een steeds complexere professionele wereld staande kunt houden en het werkplezier niet verliest.'
— prof. dr. Marcel Levi, voorzitter RvB NWO, hoogleraar Geneeskunde (AUMC-UvA), Professor of Medicine at the University College London.
