Zo zorgt mentaliseren voor prettige en veilige relaties in de klas

Het verschil maken

In een klas zijn veel verschillende relaties te onderscheiden. Relaties met de leerlingen, maar ook met de ouders, collega’s en met de directie. Maar ook relaties tussen leerlingen, ouders en collega’s onderling. Al deze relaties zorgen vaak voor uitdagingen. Een leerling die je niet bereikt met je begrenzing, ouders die je boodschap over het leerniveau van hun kind niet willen accepteren, een collega die zich vervelend uitlaat over een andere collega, een schoolbestuur dat nieuwe eisen oplegt. Het managen van deze relaties vraagt veel van leerkrachten naast het gewone lesgeven.

En of je het nu wilt of niet, als leerkracht ben je de spin in dit web en heb je de taak om goed met deze relaties om te gaan. Allereerst is het van groot belang voor je eigen werkplezier. Mensen zijn immers hun relaties, en we voelen ons zoals we ons voelen in onze relaties. We verlangen naar verbondenheid met mensen die om ons geven en we willen graag gewaardeerd worden door degenen die belangrijk voor ons zijn.

Daarnaast ben je als leerkracht iemand die mede het verschil kan maken voor het geluk en plezier van de leerlingen in de klas. De relatie die je met hen opbouwt, is van invloed op het welzijn van de leerlingen. Uit onderzoek is gebleken dat leerlingen die een goede klik hebben met hun leerkracht of mentor zich beter voelen, zich beter ontwikkelen op sociaal en emotioneel vlak, beter presteren in de klas en meer gemotiveerd zijn om hun best te doen.

Een goede relatie

Maar wat is dan een goede relatie? Uit onderzoek blijkt dat goede relaties een aantal kenmerken hebben. Iemand moet zich in een relatie écht gezien en gehoord voelen, zich aanvaard voelen en het idee hebben dat ze gewaardeerd worden zoals ze zijn. In een relatie moeten ook geen plotse negatieve conflicten of nare verwijten voorkomen. In het boek Mentaliseren in de klas staan deze relaties centraal. Het boek is opgebouwd rond drie belangrijke pijlers uit de psychologie die van groot belang zijn voor gezonde relaties: gehechtheid, mentaliseren en epistemisch vertrouwen.

Veilige hechting

De eerste pijler is een veilige hechting. Veilige gehechtheid houdt in dat je je veilig en geborgen voelt in een hechte relatie. Je ziet de ander als betrouwbaar, beschikbaar en zorgzaam, en zoekt toenadering wanneer je angstig of gespannen bent. Als iets niet lukt of spannend is, durf je om hulp te vragen. Dat gevoel van veiligheid is belangrijk om nieuwe dingen te leren en te ondernemen.

Vaak wordt een veilige hechting geassocieerd met de band tussen een baby of kind en de ouders. En dat klopt, dat is de basis van een veilige hechting. Maar eigenlijk is het in de klas niet anders en zijn ook leerkrachten een rolmodel voor kinderen. Als een leerling ervaart dat de juf of meester veilig en voorspelbaar is, kan dat de basis vormen van een veilige relatie en helpen om anderen in het algemeen als veilig en betrouwbaar te zien.

Mentaliseren

Maar het aangaan van warme, positieve relaties is niet altijd even makkelijk. Het gedrag dat zichtbaar is aan de buitenkant bij de ander, kan ervoor zorgen dat je je geduld verliest en niet de persoon bent die je wilt zijn. Om dit patroon te doorbreken is het belangrijk om je te realiseren dat gedrag ook een binnenkant heeft, die bestaat uit behoeften en emoties.

Het begrijpen van deze binnenkant, oftewel mentaliseren, vormt de basis voor veilige relaties en veilige gehechtheid. Mentaliseren betekent dat we onszelf en anderen proberen te begrijpen vanuit wat niet direct zichtbaar is, maar vanuit wat er achter het gedrag ligt: de behoefte, emotie, de verwachting of bedoeling van waaruit iemand iets doet. Je slaat als het ware de brug tussen de buitenkant en de binnenkant.

Mentaliseren zorgt voor het vertrouwen dat de ander het goed met je meent, dat die je echt wil begrijpen en zich wil afstemmen op jou en is daarmee de basis voor veilige relaties.