Zo laat je je leerlingen meer leren in minder tijd

Een optimaal leerproces

Leren kan op veel manieren. Meestal is het een zaak van uitproberen. Als een werkwijze werkt en in goede cijfers resulteert, kunnen leerlingen doorgaan op de ingeslagen weg. Als een werkwijze niet werkt of een leerling vindt dat hij er te veel tijd aan kwijt is, dan is er werk aan de winkel. Maar waar begin je? Een goed en efficiënt leerproces is gebaseerd op vier pijlers: brein, school, plannen en motivatie. Als die in balans zijn, dan is er sprake van een optimaal leerproces. Is die balans er niet, dan is het zaak te ontdekken aan welke pijler je extra aandacht kunt besteden.

Het belang van een gezond en getraind brein

De eerste pijler is brein en gaat over het leren als fysiek proces, het proces in het brein. Leren is namelijk het groeien van verbindingen tussen hersencellen. (Neuro)psychologen weten steeds meer over het brein. Zo weten we inmiddels dat we ons lichaam en ons brein gezond moeten houden. Wat goed is voor het lichaam, is ook goed voor het brein. Een gezonde geest in een gezond lichaam maakt effectief en efficiënt zijn huiswerk. Het is belangrijk dat leerlingen beseffen dat zij hun brein beter kunnen laten werken als ze genoeg bewegen, gezond eten en voldoende slapen. Op deze manier verzorgt een leerling zijn groeiende puberbrein én voorkomt hij stress.

Ontspanning is ook belangrijk voor een gezond brein. Als leerlingen te lang aan één stuk door leren, neemt de concentratie af en is veel moeite voor niets geweest. Goed uitslapen, sporten, genieten en investeren in sociale contacten is van groot belang. Sport en ontspanning zijn een uitlaatklep bij uitstek voor stress. Ontspanning tijdens het leren is belangrijk om de bestudeerde stof te verwerken. Het is dus belangrijk om je kinderen of leerlingen te leren om ontspanning te plannen. Alle uren die je in sport en relaxen stopt, zijn een goede investering: het studierendement ligt stukken hoger. Zo leer je meer in minder tijd. 

Hersenen zijn bovendien als spieren. Je kunt ze trainen. Om je brein te trainen zijn er vier stappen: waarnemen, snappen, oefenen en onthouden. Eerst wordt de leerstof in de les aangereikt en geduid. Vervolgens wordt de stof voor een deel op school, maar grotendeels thuis geoefend en geleerd.  Als leerlingen informatie waarnemen, snappen, oefenen en onthouden, groeien de verbindingen tussen hun hersencellen. Hun brein groeit! Het is belangrijk je leerlingen deze stappen te laten herkennen. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt namelijk dat leerlingen beter presteren als ze concrete handvatten hebben om in te zetten in het leerproces. Maar dan moeten ze wel eerst weten hoe het proces van leren in elkaar steekt. Met behulp van genoemde vier stappen kunnen ze hun eigen leerproces leren analyseren.

Rust, reinheid en regelmaat in de agenda

De tweede peiler is school, en omvat een aantal praktische punten, zoals huiswerk en bijvoorbeeld de agenda. Het voelt misschien heel kinderachtig, maar hoe vaak controleer jij de schoolagenda van een leerling? Vaak gebeurt dit alleen aan het begin van het schooljaar. En dat is jammer, want één blik in de agenda van een leerling is voor een ervaren docent genoeg om in te schatten of die leerling overzicht heeft. Voor een goed agendabeheer zijn de ouderwetse drie R’en van groot belang; rust, reinheid en regelmaat.

Een goed ingevulde papieren agenda biedt rust. Ten eerste geeft het leerlingen rust als ze precies weten wanneer er wat van ze verwacht wordt. Ten tweede zorgt een goed ingevulde papieren agenda ervoor dat ze niet de smartphone hoeven te raadplegen voor het huiswerk. Dit wil je voorkomen, want WhatsApp, Instagram, YouTube enzovoort liggen dan weer op de loer. Een goed ingevulde papieren agenda biedt ook reinheid, oftewel orde in de schoolchaos van alledag. De agenda maakt duidelijk wat de leerling vandaag moet doen voor morgen en wat deze vandaag moet doen aan planningen. Regelmaat is de laatste belangrijke R. Want als je leerling elke week op vaste dagen op vaste momenten zijn huiswerk in zijn agenda noteert en maakt, hoef hij dat niet meer te plannen. 

Plannen

Stress blokkeert en dus leert een gestreste leerling minder in meer tijd. Precies wat we nu juist niet willen. Planningen maken én uitvoeren voorkomt stress. Aan de slag met plannen dus, de derde pijler. Het lijkt een open deur, maar in de praktijk blijkt dat op veel scholen het leren plannen niet goed genoeg geleerd wordt. De winst zit hem vooral in het plannen samen met een docent/mentor en met een helikopterview over álle vakken, schoolactiviteiten, toetsen en opdrachten van een klas en/of leerling. Daar heeft de leerling veel baat bij.

Voor het efficiënt en effectief plannen van huiswerk heeft Ankie Remijn, ervaringsdeskundige met meer dan 16 jaar ervaring in haar praktijk Investeren in leren en auteur van het boek Meer leren in minder tijd, twee technieken. In haar huiswerkklas maken de leerlingen planningen met behulp van de salamitactiek (het opdelen van de leerstof in plakjes) en ze voeren de planningen uit met behulp van de pomodorotechniek; een timemanagementmethode die werkt met een kookwekker om je werktijd te verdelen in blokken van een halfuur. Aan de hand van deze twee technieken leert Remijn haar leerlingen om hun leerstof goed te verdelen en niet teveel achtereen te leren. Benieuwd hoe jij je leerlingen ook kunt helpen met behulp van deze technieken? In haar boek Meer leren in minder tijd vind je een handig stappenplan en checklist om met je leerlingen mee aan de slag te gaan.

Motivatie

Pubers kunnen prima planningen maken en uitvoeren, mits ze gemotiveerd zijn! De laatste pijler is dus motivatie. Jammer genoeg is motivatie geen kant-en-klaar verkrijgbaar pakketje. Leerlingen moeten er zelf naar op zoek. Er zijn verschillende factoren die van invloed zijn op de motivatie. Een daarvan is de mindset van een puber. Het is belangrijk pubers te helpen van een fixed mindset naar een growth mindset te gaan. Uit onderzoek blijkt dat de manier waarop jij naar je brein kijkt, bepaalt hoe goed jouw brein presteert en zich ontwikkelt. De visie van een leerling op zijn/haar brein bepaalt dus mede de cijfers voor een s.o., repetitie of (school)examen. De manier waarop je naar je brein kijkt (mindset), bepaalt bovendien in hoge mate hoe het brein zich ontwikkelt. In de praktijk betekent dit dat leerlingen moeten leren dat het niet erg is om fouten te maken, en dat fouten maken ze juist gaat helpen.

Een andere belangrijke factor voor motivatie is inspiratie. Als je weet waarvoor je iets doet, gaat het leren beter. Maar hoe inspireer je pubers? Als ouder, huiswerkbegeleider of docent kun je pubers op veel manieren inspireren, bijvoorbeeld:

• Wees enthousiast over je vak. Als jij dat als docent al niet bent, wie is het dan wel? Vertel je leerlingen wat de beroepsmogelijkheden zijn als ze jouw vak zouden gaan studeren (van mbo tot en met universiteit). Wat heb je zelf als voor- en nadelen ervaren tijdens je studie?
• Voer als ouder samen met je kind taken uit. Klus samen in je huis of kook samen een bijzondere maaltijd. Bepaal samen een plan van aanpak en deel niet alleen taken uit, maar geef ook verantwoordelijkheden. Laat je puber ook een dag in de vakantie van A tot Z plannen.
• Draag nieuwe ideën aan. Stel als mentor of ouder een nieuwe aanpak van huiswerk voor en bespreek het effect. Ga shoppen in een stad en bezoek een museum. Neem je kind mee naar een concert of bezoek een sportwedstrijd. Ga als ouder op reis met je kind en organiseer als docent een excursie!

Leren kan leuker, makkelijker en sneller

De meeste leerlingen geven aan dat ze óf een leven hebben óf goede cijfers op school. En dat is zonde, want het kan allebei. Maar leerlingen hebben soms wel hulp nodig om te leren leren. Het boek Meer leren in minder tijd geeft praktische handvatten, voor leerkracht, mentor, ouders én voor de leerling zelf om op een leuke manier direct aan de slag te gaan.