Onderzoekend vermogen ontwikkelen tijdens je lerarenopleiding
Leraren krijgen in hun dagelijkse onderwijspraktijk regelmatig te maken met vragen waar geen pasklare antwoorden op zijn. Voor leraren met een stevig onderzoekend vermogen is het makkelijker om te gaan met de uiteenlopende kennisvragen die zich tijdens hun werk voordoen.
Dit boek biedt studenten op de lerarenopleiding het gereedschap om onderzoekend vermogen te ontwikkelen. In drie delen komen er typische beroepssituaties aan bod, zoals het ontwerpen van lessen of het creëren van een veilig pedagogisch klimaat. Vragen die onder meer aan de orde komen zijn: hoe kom je tot de juiste onderzoeksvragen? Hoe bepaal je de passende grondigheid om die vragen te beantwoorden? Hoe doorloop je eventueel een onderzoekscyclus om te komen tot een antwoord? En wat betekenen de uitkomsten voor je handelen als docent? Al werkenderwijs krijg je daarbij diverse methoden van dataverzameling en -analyse aangereikt die makkelijk toepasbaar zijn in je werk als leraar.
Onderzoekend vermogen ontwikkelen in je lerarenopleiding is geen handboek waarmee je leert om onderzoek te doen, maar een praktijkboek dat draait om hoe je als docent komt tot adequate, relevante en bruikbare antwoorden op vragen ter bevordering van je professionele ontwikkeling.
Lisette Munneke, Jeroen Rozendaal en Lidewij van Katwijk zijn alle drie ervaren docent-onderzoekers op het thema van onderzoekend vermogen. Daarnaast zijn zij intensief betrokken bij lerarenopleidingen binnen po/vo bij diverse hogescholen.
Introductie
Deel 1: Het eerste jaar van je opleiding
1 Een leraar met onderzoekend vermogen
1.1 Inleiding
1.2 Een bekwame leraar
1.3 Een handelend beroep waarin je wendbaar moet blijven
1.4 Reflecteren en onderzoekend werken
1.5 Op een onderzoekende manier werken
1.6 Wat is onderzoekend vermogen?
1.7 Tot slot
Literatuur
2 Je oriënteren op het beroep van leraar
2.1 Inleiding
2.2 Nieuwsgierig zijn
2.3 Een vraagteken zetten bij alles wat je zeker denkt te weten
2.4 Vragen leren stellen aan een beroepssituatie
2.5 Zoeken en gebruiken van informatie uit bronnen
2.6 De basis van onderzoek doen
2.7 Samen beter onderwijs maken
2.8 Tot slot
Literatuur
3 Zicht op leerlingen krijgen
3.1 Inleiding
3.2 Loskomen van je eigen referentiekader
3.3 Van jezelf naar de ander
3.4 Leerlingen bevragen door in gesprek te gaan
3.5 Naar leerlingen kijken
3.6 Leerlingen schriftelijk bevragen
3.7 Ethiek
3.8 Tot slot
Literatuur
4 Observeren om te leren
4.1 Inleiding
4.2 Focus aanbrengen in een lesobservatie
4.3 Een lesobservatie inhoudelijk voorbereiden
4.4 De observatie
4.5 Een lesobservatie nabespreken
4.6 Reflecteren op de observatie
4.7 Tot slot
Literatuur
5 Het geven en evalueren van een les
5.1 Inleiding
5.2 De beginsituatie en leerdoelen
5.3 Lesactiviteiten ontwerpen
5.4 De organisatie van de les voorbereiden
5.5 De les uitvoeren, nabespreken en hierop reflecteren
5.6 Tot slot
Literatuur
Deel 2: De hoofdfase van je opleiding
6 Onderwijs ontwerpen
6.1 Inleiding
6.2 De ontwerpcyclus doorlopen met onderzoekend vermogen
6.3 Leerdoelen bepalen: leerstofanalyse
6.4 Leerdoelen bepalen: de beginsituatievan leerlingen
6.5 Doelen formuleren
6.6 Ontwerpeisen opstellen en selecteren
6.7 Een prototype maken en evalueren
6.8 Tot slot
Literatuur
7 Leren zichtbaar maken
7.1 Inleiding
7.2 Leren zichtbaar maken tijdens de les: formatief evalueren
7.3 Leerresultaten zichtbaar maken: summatief evalueren
7.4 Het evalueren van je eigen pedagogisch-didactisch handelen
7.5 Andere factoren in de context
7.6 Samen onderwijs evalueren
7.7 Tot slot
Literatuur
8 Handelingsgericht werken aan onderwijskwaliteit
8.1 Inleiding
8.2 Handelingsgericht werken
8.3 Het maken van een groepsoverzicht
8.4 Het maken van groepsplannen
8.5 Evidence-informed werken in het onderwijs
8.6 Professionele expertise
8.7 Omgaan met wetenschappelijke kennis
8.8 Tot slot
Literatuur
9 Aansluiten op onderwijsbehoeften van individuele leerlingen
9.1 Inleiding
9.2 Goede vragen leren stellen over leerlingen en de context
9.3 Het concept onderwijsbehoefte
9.4 Vragen om onderwijsbehoeften in kaart te brengen
9.5 Dataverzameling om onderwijsbehoeften in kaart te brengen
9.6 Tot een ‘verklarend’ beeld komen
9.7 Aansluiten op behoeften
9.8 Weten of en hoe iets werkt
9.9 Tot slot
Literatuur
Deel 3: Afstuderen en daarna
10 Afstuderen in een lerarenopleiding
10.1 Inleiding
10.2 Belangrijke aspecten in afstuderen
10.3 Afstuderen waarbij je zelf de regie hebt over hoe je je bekwaamheid aantoont
10.4 Afstuderen op beroepsproducten
10.5 Afstuderen met een Lesson Study
10.6 Afstuderen met een praktijkonderzoek
10.7 Tot slot
Literatuur
11 Richting masterwaardig en blijven leren
11.1 Inleiding
11.2 Tot leervragen komen
11.3 Richtingen voor professionele ontwikkeling
11.4 Een plek verwerven in de hiërarchie van het onderwijs
11.5 Tot slot
Literatuur
Literatuur op instructiekaarten
Register
Over de auteurs
