Lessen in orde
Handboek voor de onderwijspraktijk
Een fijne sfeer op school en in de klas is een voorwaarde voor goed onderwijs. Lessen in orde laat zien hoe (toekomstige) docenten een vriendelijke en veilige omgeving kunnen creëren waarin leerlingen optimaal kunnen leren. Het praktische handboek maakt ze bewuster van de eigen rol bij het ontstaan van bepaald gedrag van leerlingen en reikt instrumenten aan om lessen in orde te krijgen en te houden.
Inhoud
Net als de vorige edities, bestaat deze vierde, herziene uitgave uit vijf met elkaar samenhangende delen die betrekking hebben op het gedrag: het gedrag in de klas, in de school, van de docent, van de ouders en van de individuele leerling. De auteurs maken hierbij onderscheid tussen de twee verschillende manieren waarop docenten (probleem)gedrag kunnen beïnvloeden: preventief (problemen voorkomen) en operatief (problemen aanpakken). Bovendien komen diverse vragen aan de orde die actueel zijn in onderwijsland.
Online leeromgeving
Bij dit boek hoort een uitgebreide website met vragen, opdrachten, checklists, voorbeeldbrieven, beoordelingsformulieren en interessante links.
Voor wie
Dit boek is geschreven voor studenten aan lerarenopleidingen en docenten die de kwaliteit van hun onderwijs willen verbeteren of aan specifieke vaardigheden willen werken. Het is ook geschikt voor stagiairs, zij-instromers, herintreders, leden van schoolteams, leidinggevenden in het onderwijs en lerarenopleiders.
Van chaos naar regie: help beginnende leraren grip te krijgen op de groep
Ontdek hoe startende leraren grip krijgen op de groep. Peter Teitler deelt inzichten over ordeproblemen normaliseren, liefdevolle autoriteit en reflectie. Lees interview >
Gewenst gedrag bevorderen - 5 praktische tips
Met vijf praktische tips laat Peter Teitler zien hoe leraren gewenst gedrag stimuleren en flexibel omgaan met alledaagse verstoringen. Lees artikel >
Inleiding
Deel 1: Het gedrag in de klas
Inleiding
1 Het gedrag tijdens de eerste lessen
1.1 Inleiding
1.2 Orde houden als noodzakelijke voorwaarde voor een goede werkrelatie
1.2.1 Orde houden op basis van verworven gezag
1.2.2 Orde als basis voor een goed pedagogisch klimaat
1.2.3 Stappenplan voor emotionele veiligheid
1.2.4 Dominante gedragingen ontwikkelen
1.3 Tien tips om orde te houden
1.3.1 Tip 1: Wees niet jezelf, wees professioneel
1.3.2 Tip 2: Maak contact 1.3.3 Tip 3: Hanteer de eerste lessen vaste patronen
1.3.4 Tip 4: Keep them busy
1.3.5 Tip 5: Eigen regels eerst
1.3.6 Tip 6: Als je kleine problemen groot maakt, krijg je minder grote problemen
1.3.7 Tip 7: Wil je dit gedrag niet twintigmaal? Doe er dan nu wat aan!
1.3.8 Tip 8: Wees als een spin in het communicatieweb
1.3.9 Tip 9: Ga van Regel naar Routine
1.3.10 Tip 10: Als iets niet werkt, doe dan wat anders
1.4 Jongeren met een straatcultuur
1.5 Samenvatting
2 Het gedrag van een groep
2.1 Inleiding
2.2 Een goede werkrelatie: van moeten naar kunnen
2.3 Een goede werkrelatie begint met moeten
2.4 Wetmatigheden in de relatie tussen docent en leerlingen
2.4.1 Fase G1
2.4.2 Fase G2
2.5 Straatcultuurgedrag: een andere groepsdynamiek?
2.6 Samenvatting
3 Klassenmanagement
3.1 Inleiding
3.2 Het GIPmodel
3.3 Wie heeft de regie in de klas: de docent of de leerlingen?
3.3.1 Obergedrag en zelfbedieningsmodel
3.3.2 De drie elementen van klassenmanagement
3.4 Omgaan met verschillen: differentiatie structureren
3.5 Omgaan met verschillen: differentiatie van de inhoud
3.5.1 Instructionisten en constructivisten
3.5.2 De leerlijn zelfstandigheid
3.6 Samenvatting
4 Hoe ziet een goede les eruit?
4.1 Inleiding
4.2 Competenties moet je ontwikkelen
4.3 Pedagogisch handelen
4.4 Het traditionele en het nieuwe leren
4.4.1 Kiezen voor een mix
4.4.2 Leren om zelfstandig te leren
4.5 Doelmatige instructie met het (expliciete) directeinstructiemodel
4.5.1 Dagelijkse terugblik
4.5.2 Presentatie
4.5.3 Begeleide inoefening
4.5.4 Individuele verwerking
4.5.5 Periodieke terugblik
4.5.6 Feedback
4.5.7 Vier andere sleutelfactoren
4.6 Strategieën voor denken en leren
4.6.1 Leren reflecteren
4.7 Efficiënt gebruik van de leer en instructietijd
4.7.1 Lesplanning
4.7.2 Wisselmomenten
4.7.3 Taakgericht gedrag
4.8 Systematisch volgen van leerlingen
4.8.1 Klassenadministratie
4.8.2 Het leerlingvolgsysteem
4.9 Samenvatting
5 Het beïnvloeden van het gedrag van leerlingen in de klas
5.1 Inleiding
5.2 Belonen en straffen
5.2.1 Belonen
5.2.2 Negeren
5.3 Het verschil tussen grensbewaking en grensverdediging
5.4 Onderscheid tussen problemen: van onprettig naar onwettig
5.4.1 Punishment insensitiveness (ongevoeligheid voor straf)
5.4.2 Passend reageren
5.4.3 Het belang van onderscheid
5.5 Een variëteit aan mogelijkheden
5.5.1 Op psychologische inzichten gebaseerde methoden
5.6 Straffen
5.6.1 Het verschil tussen streng en consequent
5.6.2 Direct straffen of uitstellen
5.6.3 Soorten straf
5.6.4 Schrijfstraf
5.6.5 Alternatieve of grappige vormen van straf
5.6.6 Effectief straffen
5.6.7 Een zinvolle straf
5.7 Directief en responsief handelen
5.7.1 Wat te doen bij belangrijke problemen?
5.7.2 Wat te doen bij lastige problemen?
5.7.3 Informatieve component
5.8 Een leerling de klas uit sturen
5.8.1 Verschillende stromingen om gedrag te beïnvloeden
5.8.2 Terughoudend inzetten
5.8.3 Afspraken om het eruit sturen te beperken
5.9 Het beïnvloeden van het gedrag in de klas van leerlingen uit de straatcultuur
5.9.1 Wees voorbereid
5.10 Samenvatting
6 Omgaan met een lastige klas
6.1 Inleiding
6.2 Wat is een lastige klas?
6.3 Preventie via organisatorische maatregelen
6.4 Een probleem van alle lesgevers
6.5 Aanpak op basis van afspraken
6.5.1 Vijf methoden om tot afspraken te komen
6.6 Aanpak op basis van regels
6.6.1 Achttien methoden op basis van regels
6.7 Een klas met gedrag uit de straatcultuur
6.7.1 Hoe ontstaat zulk gedrag?
6.7.2 Leerlingen met straatcultuurgedrag moet je aan je binden
6.8 Samenvatting
Deel 2: Het gedrag in school
Inleiding
7 Pedagogisch klimaat: drie uitgangspunten
7.1 Inleiding
7.2 Pedagogische uitgangspunten: het gezin
7.2.1 Structuur bieden
7.2.2 Opvoeders op één lijn
7.2.3 Consequent nakomen van gemaakte afspraken en regels
7.3 Pedagogische uitgangspunten: de school
7.3.1 Wie heeft de regie in de klas?
7.3.2 Wat doet structuur?
7.4 Samenvatting
8 Structuur bieden
8.1 Inleiding
8.2 Continuüm van regelgeleid gedrag in het gezin
8.3 Continuüm van regelgeleid gedrag op school
8.3.1 Vertrouwen in leerlingen
8.4 Hoe komen goede regels tot stand?
8.4.1 Principe of uitgangspunt
8.4.2 Waarden
8.4.3 Regel
8.4.4 Consequente uitvoering, voorspelbaarheid, acceptatie en norm
8.5 Wat is een goede regel?
8.5.1 Relatie tussen waarden en regels
8.6 Soorten regels
8.6.1 Schoolregels
8.6.2 Docentregels
8.6.3 Lokaalregels en locatieregels
8.6.4 Leerlinggebonden regels
8.6.5 Afspraken
8.6.6 Routines, richtlijnen en gedragscodes
8.7 Samenvatting
9 Opvoeders op één lijn
9.1 Inleiding
9.2 Samenwerken
9.2.1 Gevolgen van niet of te weinig samenwerken
9.2.2 Een pathologisch systeem
9.2.3 Perverse triades tussen school en thuis
9.3 Docenten motiveren voor samenwerken
9.3.1 ‘Leerlingen moeten er maar aan wennen’
9.3.2 Weerstand
9.3.3 Vrees voor aantasting van autonomie
9.3.4 Vrees voor een rigide structuur
9.3.5 Vrees voor verzandende afspraken door gebrek aan structuur
9.4 Teamontwikkeling: van een organisatie met professionals naar een professionele organisatie
9.4.1 Groepsdynamische factoren
9.4.2 Afspreken dat je wilt en moet samenwerken
9.4.3 Draagvlak creëren
9.4.4 Training
9.4.5 Van T1 naar T4: ontwikkelingsfasen van een team
9.5 Collega’s aanspreken op hun gedrag
9.5.1 Gemaakte fouten erkennen
9.5.2 Collega’s aanspreken op fouten
9.5.3 Feedback geven en krijgen
9.6 Samenvatting
10 Teamafspraken over consequenties van gedrag
10.1 Inleiding
10.2 Waarom houden leerlingen zich niet aan de regels?
10.3 Methodieken voor gedragsverandering
10.3.1 Gedragsmodificatie
10.3.2 Andere methoden
10.4 Straffen of belonen?
10.4.1 Ontwikkeling van de hersenen
10.5 Straffen
10.5.1 De strafmaat
10.5.2 Soort straf
10.5.3 Differentiatie
10.5.4 Herstelrecht
10.5.5 De wet van 3:1
10.6 Uniformiteit
10.6.1 Gelijke monniken, ongelijke kappen
10.6.2 Uniforme omgang met probleemgedrag
10.7 Samenvatting
Deel 3: Het gedrag van de docent
Inleiding
11 Jezelf leren kennen
11.1 Inleiding
11.2 Externe en interne attributie: waar zoek je de oorzaak?
11.2.1 Wat is mijn aandeel?
11.2.2 Vragen over jezelf
11.2.3 Meer uit jezelf halen
11.3 Transactionele Analyse van de persoonlijkheid
11.3.1 De Ouder
11.3.2 De Volwassene
11.3.3 Het Kind
11.3.4 Vergroting van het handelingsrepertoire
11.3.5 Voorbeelden
11.4 Samenvatting
12 Grondhouding en drijfveren
12.1 Inleiding
12.2 Waar komt je grondhouding vandaan?
12.2.1 Het soort aandacht dat je kreeg als kind
12.2.2 Vier basisgrondhoudingen
12.3 Hoe ontstaat een negatieve grondhouding?
12.4 Vier typerende drijfveren van docenten
12.4.1 Maak het anderen naar de zin
12.4.2 Wees perfect
12.4.3 Wees flink
12.4.4 Doe je best
12.5 Samenvatting
13 Communicatie met leerlingen
13.1 Inleiding
13.2 141 manieren om het gedrag van leerlingen te beïnvloeden
13.2.1 Meer leerlingen bereiken
13.3 Het ontstaan van een negatief relatiepatroon
13.3.1 Aandachtsgebreken
13.3.2 Van incident tot patroon
13.3.3 Spelpatronen
13.3.4 De dramadriehoek 27413.4 Een negatief relatiepatroon doorbreken
13.4.1 Iets onverwachts doen
13.4.2 De regie overnemen
13.5 Samenvatting
14 Goochelen met aandacht
14.1 Inleiding
14.2 Goochelen met het onderwerp
14.2.1 Uitleggen of verantwoording afleggen
14.3 Goochelen met tijd en plaats
14.3.1 Goochelen met tijd
14.3.2 Goochelen met plaats
14.4 Goochelen van inhoud naar betrekking
14.5 Leerlingen die kwaad zijn
14.5.1 De judoaanpak: geluk in plaats van gelijk
14.5.2 De persoonlijke aanval
14.6 Samenvatting
Deel 4: Het gedrag van ouders
Inleiding
15 De relatie tussen school en ouders
15.1 Inleiding
15.2 Ouderbetrokkenheid
15.2.1 Groepen ouders die minder betrokken zijn
15.2.2 Structurele inbedding
15.3 Wederzijdse verwachtingen
15.3.1 Achtergronden van communicatieproblemen tussen school en ouders
15.3.2 Ouders mogen van school informatie verwachten
15.3.3 Ouders mogen van school communicatie verwachten
15.3.4 De school mag van ouders informatie verwachten
15.4 Het oudergesprek
15.4.1 Structuur van het gesprek
15.4.2 Professioneel communiceren met ouders
15.5 Opvoeders op één lijn
15.5.1 Op school gelden andere regels dan thuis
15.5.2 Regels zijn geen doel op zich
15.5.3 Hiërarchie in de complementaire docentouderrelatie
15.5.4 Als er een probleem is
15.6 Samenvatting
Deel 5: Het gedrag van de leerling: casuïstiek
Inleiding
16 Leerlingen met onbevredigende leerresultaten
16.1 Inleiding
16.2 Leerlingen met een laag potentieel
16.2.1 Strategisch handelen bij leerlingen met een laag potentieel
16.2.2 Een effectieve aanpak bij leerlingen met een laag potentieel
16.3 Faalangstige leerlingen
16.3.1 Strategisch handelen bij faalangstige leerlingen
16.3.2 Een effectieve aanpak bij faalangstige leerlingen
16.4 Perfectionistische leerlingen
16.4.1 Strategisch handelen bij perfectionistische leerlingen
16.4.2 Een effectieve aanpak bij perfectionistische leerlingen
16.5 Ongemotiveerde leerlingen
16.5.1 Strategisch handelen bij ongemotiveerde leerlingen
16.5.2 Een effectieve aanpak bij ongemotiveerde leerlingen
17 Leerlingen met vijandig gedrag
17.1 Inleiding
17.2 Vijandigagressieve leerlingen
17.2.1 Strategisch handelen bij vijandigagressieve leerlingen
17.2.2 Een effectieve aanpak bij vijandigagressieve leerlingen
17.3 Passiefagressieve leerlingen
17.3.1 Strategisch handelen bij passiefagressieve leerlingen
17.3.2 Een effectieve aanpak bij passiefagressieve leerlingen
17.4 Uitdagende leerlingen
17.4.1 Strategisch handelen bij uitdagende leerlingen
17.4.2 Een effectieve aanpak bij uitdagende leerlingen
18 Leerlingen met niet‑adequaat schoolgedrag
18.1 Inleiding
18.2 Snel afgeleide leerlingen
18.2.1 Strategisch handelen bij snel afgeleide leerlingen
18.2.2 Een effectieve aanpak bij snel afgeleide leerlingen
18.3 Leerlingen met een ontwikkelingsachterstand
18.3.1 Strategisch handelen bij leerlingen met een ontwikkelingsachterstand
18.3.2 Een effectieve aanpak bij leerlingen met een ontwikkelingsachterstand
18.4 Hyperactieve leerlingen
18.4.1 Strategisch handelen bij hyperactieve leerlingen
18.4.2 Een effectieve aanpak bij hyperactieve leerlingen
19 Leerlingen met problemen in de sociale omgang
19.1 Inleiding
19.2 Leerlingen die worden afgewezen door medeleerlingen
19.2.1 Strategisch handelen bij leerlingen die worden afgewezen door medeleerlingen
19.2.2 Een effectieve aanpak bij leerlingen die worden afgewezen door medeleerlingen
19.3 Schuwe of teruggetrokken leerlingen
19.3.1 Strategisch handelen bij schuwe en teruggetrokken leerlingen
19.3.2 Een effectieve aanpak bij schuwe en teruggetrokken leerlingen
19.4 Leerlingen met een autismespectrumstoornis (ASS)
19.4.1 Strategisch handelen bij leerlingen met problemen in het autistisch spectrum
19.4.2 Een effectieve aanpak bij leerlingen met problemen in het autistisch spectrum
20 Meerbegaafde leerlingen
20.1 Inleiding
20.2 Leerproblemen en gedragsproblemen
20.3 Een effectieve aanpak
Literatuur
Register
Over de auteurs
Extra voor studenten:
Bij deze uitgave is additioneel studiemateriaal beschikbaar voor studenten. Deze kun je benaderen via de url in het boek.
Gerelateerde uitgaven
