Praktische didactiek voor natuur & techniek
Natuur & Techniek is leren over wat leven mogelijk maakt, en daarmee een belangrijk vormingsgebied. Als kinderen in het basisonderwijs met ‘echte’ materialen en organismen werken, zie je een voortdurende wisselwerking tussen doen, denken en beleven. Onderzoekend en ontwerpend leren zijn daardoor effectief en plezierig om te doen. Hun betrokkenheid draagt ertoe bij dat natuur en techniek voor kinderen steeds meer betekenis en waarde krijgen.
Inhoud
Verschillende ontwikkelingen vragen na 25 jaar om meer dan een gewone herziening van de vertrouwde uitgave Praktische didactiek voor natuuronderwijs. Daarom is er nu een nieuw boek met een ondersteunende website: Praktische didactiek voor Natuur & Techniek. Dit boek laat (toekomstige) leerkrachten vele manieren zien om inspirerende natuur- en technieklessen vorm te geven en leerlingen daarin te begeleiden.
De auteurs bespreken met welke werkvormen en materialen kinderen zich effectief kunnen ontwikkelen in en met onderzoekend en ontwerpend leren. Dat betreft inzichten, vaardigheden en houdingsaspecten. De relaties met andere vak- en vormingsgebieden zijn helder aangegeven waardoor duidelijk wordt welke bijdrage Natuur & Techniek levert aan de brede ontwikkeling van (álle) kinderen. Flexibel werken met concrete materialen, lesmodellen, werk- en begeleidingsvormen bieden – in combinatie met de bijbehorende website – alle ruimte om te kiezen voor onderwijs dat past bij de eigen groep.
Voor wie
Praktische didactiek voor Natuur & Techniek is geschreven voor studenten van de pabo en leerkrachten in het basisonderwijs. Hiernaast kan het als inspiratiebron dienen bij de buitenschoolse opvang, vroegschoolse educatie, het 10-14 onderwijs en natuur- en techniekclubs voor jongeren.
Inleiding
Deel A: Koers uitzetten
1 Waar gaat het om bij Natuur & Techniek?
1.1 Natuur & Techniek in de praktijk
1.2 Drie keer natuur & techniek
1.2.1 Kennis van natuur en techniek
1.2.2 Natuur en techniek ‘doen’
1.2.3 Ideeën over en attitude ten opzichte van natuur en techniek
1.3 Ervaringen met Natuur & Techniek
1.4 Waarom Natuur & Techniek?
1.5 Centrale doelstelling en uitgangspunten
1.6 Relaties met andere vak- en vormingsgebieden
2 Doen en denken
2.1 Hoe kinderen de wereld leren begrijpen
2.2 Ontdekken van regelmaat en samenhang
2.3 Denkbeelden over de werkelijkheid; conceptontwikkeling
2.4 Leren door doen
2.5 Heen en weer denken tussen ideeën en werkelijkheid
2.6 (Sociaal) constructivisme
2.7 Didactische benaderingswijzen bij Natuur & Techniek
2.8 Talent stimuleren
3 Waarnemen als basis
3.1 Het begint bij waarnemen en aan den lijve ervaren
3.2 Ontwikkeling van het waarnemen
3.3 De mentale verwerking van zintuigprikkels
3.3.1 Waarnemen en herkennen van kenmerken
3.3.2 Verzamelen, vergelijken, selecteren, ordenen, identificeren en classificeren
3.4 Waarnemen stimulerend begeleiden
3.4.1 Objecten, organismen of situaties nauwkeuriger waarnemen en vergelijken
3.4.2 Waarnemen en registreren van veranderingen
4 Onderwijsleerstijlen – Hoe doe je het en wat werkt?
4.1 Hoe moet je kiezen uit al die verschillende benaderingen?
4.2 Drie stijlen voor kennisverwerving bij Natuur & Techniek
4.2.1 Autonoom ontdekkend leren
4.2.2 Overdragend leren
4.2.3 Ontdekkend leren
4.3 Open en gesloten vormen van leren bij Natuur & Techniek
4.4 Op weg naar ontdekkend en onderzoekend N&T-onderwijs
Deel B: Klaarmaken voor vertrek
5 Jonge kinderen en Natuur & Techniek
5.1 Natuur & Techniek en kleuters
5.1.1 Het denken van kleuters
5.1.2 Spelenderwijs leren, concrete ervaringen
5.1.3 Betrokkenheid
5.2 De praktijk afstemmen op kleuters
5.2.1 Uitnodigende werkvormen
5.2.2 Werken met thema’s
5.2.3 Materiaalkeuze
5.3 Ervaringen delen en verdiepen
6 Beleving van natuur en techniek
6.1 Natuurbeleving voor jong en oud
6.2 Hoe beleven volwassen mensen techniek?
6.3 Hoe beleven kinderen natuur en techniek?
6.3.1 Natuurbeleving van kinderen
6.3.2 Techniekbeleving van kinderen
6.4 De waarde van beleving bij Natuur & Techniek
6.5 Stimuleren van beleving bij Natuur & Techniek
6.6 Natuur & Techniek en expressie
6.7 Beleving van natuur en techniek en verhalen
7 Onderzoeken: zowel middel als doel
7.1 Onderzoeken begint met nieuwsgierigheid en twijfel
7.2 V-motoren voor nieuwsgierigheid
7.3 Nieuwsgierigheid stimuleren
7.4 Onderzoekende houding
7.5 Onderzoekend gedrag
7.6 Op weg naar meer planmatig en systematisch onderzoek
7.7 Onderzoek in soorten
7.8 Begeleiden van onderzoek
8 Weten en leren: over kennis en kennisverwerving
8.1 Wat je kinderen wilt laten leren
8.2 Weten of denken te weten? Misconcepten
8.3 Misconcepten herkennen
8.4 Misconcepten voorkomen of corrigeren
8.5 Openen van concepten
8.6 Conceptcartoons
8.7 Begrippenschema’s/conceptmappen
8.8 Bouwen aan begrip
Deel C: Trossen los
9 Een flexibel lesmodel voor onderzoekend leren
9.1 Het basislesmodel nader bekeken
9.2 Voorbeelden van het zevenstappenplan
9.3 Flexibiliteit geboden
9.4 Lesopbouw in methoden voor Natuur & Techniek
9.5 Ieder zijn rol
9.6 Andere didactische modellen
10 Vragen bij onderzoekend leren
10.1 Geen Natuur & Techniek zonder vragen
10.2 Bedoelingen van vragen
10.3 Vragen in soorten tijdens onderzoekend leren
10.4 Waarderingsvragen
10.5 Operationele vragen en soorten onderzoek
10.5.1 Waarnemings- en vergelijkingsvragen
10.5.2 ‘Wat gebeurt er (met …) als …?’-vragen, met inbegrip van ‘eerlijk’ onderzoek
10.5.3 ‘Hoe kun je …?’-vragen
10.5.4 ‘Wat is het verband tussen … en …?’-vragen
10.5.5 ‘Is het waar dat …?’-vragen
10.6 Vragen om onderzoekend te leren en om te leren onderzoeken
10.7 Hoe leer je kinderen om zelf onderzoekbare vragen te stellen?
10.8 Navraag- en opzoekvragen
10.9 Denk- en begeleidingsvragen
10.10 Onderzoeks- en denkvaardigheden in operationele vragen
11 Werkvormen voor onderzoekend en ontdekkend leren
11.1 Klein beginnen: waarnemings- en ordeningsactiviteiten
11.2 Observatiekring
11.2.1 Vraag het de kuikens zelf maar
11.2.2 Begeleiding
11.2.3 Net even anders
11.3 Demonstratie
11.4 Practicum
11.4.1 Voorbereiding
11.4.2 Groepsgrootte en samenwerking
11.4.3 Begeleiding
11.4.4 Organisatievormen
11.5 Ontdekdozen
11.5.1 Bedoelingen en gebruiksmogelijkheden
11.5.2 Organisatie en begeleiding
11.6 Ontdekhoeken/ateliers
11.6.1 Uitstallingen met verschillende bedoelingen
11.6.2 Hoe kies je een onderwerp?
11.6.3 Hoe bied je een ontdekhoek aan?
11.6.4 Weinig (bij)sturing nodig
11.6.5 Inrichting en onderhoud
11.7 Gastlessen
12 De klas uit: buiten gewoon!
12.1 Van simpel en snel tot overlevingstocht of schoolnatuurkamp
12.2 Bedoelingen
12.3 Vormen van buitenwerk
12.3.1 De aardewandeling
12.3.2 Veldwerk
12.3.3 Natuur- en stadswandelingen
12.3.4 Naar musea, bedrijven en dergelijke: van rondleiding tot hands-onactiviteiten
12.3.5 Adoptie van een nabijgelegen plek
12.4 Goed voorbereid
12.5 Buitenwerk ingebed
12.6 Materialen
13 Verslagleggen en verslag uitbrengen
13.1 Functies van verslaglegging
13.2 Wat en hoe?
13.3 Speels en/of gestructureerd
13.4 Werken met opdrachtkaarten en/of werkbladen
13.5 Opbouw en ordening van een werkblad
13.6 Tips bij het samenstellen van een onderzoekswerkblad
13.7 Stilstaan bij de leeropbrengst
13.8 Presenteren en communiceren
Deel D: Mee aan boord
14 Wisselwerking tussen Natuur & Techniek en taal
14.1 De kracht van de combinatie
14.2 Natuur & Techniek in 3D
14.3 Taal begrijpen, taal gebruiken
14.4 De talen van Natuur & Techniek
14.5 In gesprek bij Natuur & Techniek
14.6 Taaldenkgesprekken
14.7 Andere talige activiteiten
14.8 Taal- en talentontwikkeling
15 Natuur & Techniek en rekenen/wiskunde
15.1 De kracht van de combinatie
15.2 Soorten onderzoek, gezien door een wiskundige bril
15.3 Belang van kwantitatief onderzoek
15.4 Natuurwetenschappelijke en technische geletterdheid en gecijferdheid
15.5 Ontwerpen en maken: een kwestie van passen en meten
16 Techniek in het gebruik
16.1 Typering van techniek
16.2 Ruim baan voor techniek in het basisonderwijs
16.3 Techniek die past bij kinderen
16.4 Techniek onderzoeken
16.5 Van techniek exploreren tot ontwerpen en maken
16.6 Leren van maken
16.7 Techniek in de school … of daarbuiten
16.8 Technieken, materialen en gereedschappen
16.9 Techniek ingepast
17 Ontwerpend leren
17.1 Tengelen en tinkeren
17.2 Techniek verbeteren
17.3 ‘Wat nu?’ en ‘Wat als …?’
17.4 Creativiteit
17.5 Onderwijsleerstijlen bij ontwerpen en maken
17.6 Doelgericht ontwerpen en maken
17.7 Van probleemsituatie, behoefte of uitdaging tot ontwerpopgave
17.8 Een flexibele structuur voor ontwerp- en maaklessen
17.9 Begeleiding bij ontwerpend leren
17.10 Samen succesvol
17.11 Planmatig techniekonderwijs
18 Gebruik van echt en digitaal materiaal
18.1 Hoe kies je concreet materiaal?
18.2 Herkomst van materialen voor N&T-lessen
18.3 Planten en dieren: bijzondere leermiddelen in de les
18.4 Overige voorzieningen
18.5 Opslag en toegankelijkheid van materialen
18.6 Multimedia
18.7 Het inzetten van ICT
18.8 Programmeren en robots
19 Toetsing en evaluatie
19.1 Functies van toetsen
19.2 Zicht op ontwikkeling bij onderzoekend en ontwerpend leren
19.3 Vaardigheden en houding in beeld
19.4 Gebruik van toetsresultaten voor adaptief N&T-onderwijs
19.5 Jouw eigen professionele ontwikkeling
19.6 Natuur & Techniek als visitekaartje van de school
Deel E: De horizon verleggen
20 Gezondheidseducatie en Leren voor Duurzame Ontwikkeling
20.1 Voor onszelf, voor elkaar en voor de wereld
20.2 Wat heeft invloed op gedrag?
20.3 Werkwijze bij educaties
20.4 NME en scholen voor duurzame ontwikkeling
20.5 Doelen voor Leren voor Duurzame Ontwikkeling
20.6 Schoolbeleid
21 Natuur & Techniek en andere vak-/vormingsgebieden
21.1 Kiezen tussen geïntegreerd en vakkengesplitst onderwijs
21.2 Werkelijkheidsonderwijs in samenhang
21.3 TREK IN-onderwijs
21.4 Thema’s ontwerpen
21.5 De verhaallijnbenadering
22 De planning bij Natuur & Techniek
22.1 Natuur & Techniek in het eigen schoolplan
22.2 Op weg naar een curriculum voor de toekomst
22.3 Programmering
22.4 Methoden voor Natuur & Techniek
22.5 School- en klassenorganisatie
22.6 Ondersteuning van buitenaf
22.7 Schooleigen
Bronnenlijst
Register
Extra voor studenten:
Bij deze uitgave is additioneel studiemateriaal beschikbaar voor studenten. Deze kun je benaderen via de url in het boek.
Extra voor docenten:
Bij deze uitgave is additioneel docentmateriaal beschikbaar. Het docentenmaterial bij Praktische didactiek voor Natuur & Techniek bestaat uit de uitwerkingen van de opdrachten uit het boek, powerpointpresentaties, bijlagen, werkbladen en aanvullende bronnen voor docenten.
Ben je docent en schrijf je onze uitgave voor, vraag het docentmateriaal aan via advies@boom.nl.
Ook interessant
