Neurowetenschappen

In deze introducerende lezing zal prof.dr. Odile van den Heuvel de context schetsen van deze nascholing en het belang bespreken van de kruisbestuiving tussen de neurowetenschappen en de klinische praktijk. Zij zal de werkwijze en de opbouw van de verschillende onderdelen van de masterclass toelichten. Inhoudelijk zal zij eerst stilstaan bij de filosofie en matrix van de Research Domain Criteria (RDoC), die als basis is gebruikt voor zowel het Leerboek neurowetenschappen voor de klinische psychiatrie als de hierop gebaseerde masterclass. Daarnaast zal ze toelichten hoe deze manier van denken toegepast kan worden bij het gepersonaliseerd aangrijpen op de hersencircuits bij de obsessieve-compulsieve stoornis met behulp van transcraniële magnetische stimulatie. 

Functie en dysfunctie van de hersenen zijn niet te begrijpen zonder kennis van de bouwstenen en basale principes van hersenwerking. In dit college bespreekt Ysbrand van der Werf de neuroanatomie op het niveau van cellulaire kenmerken tot op dat van functionele netwerken. Op ieder niveau worden voorbeelden van hoe hersenstructuur en hersenfunctie in relatie staan tot cognitie, emotie en gedrag, in ziekte en gezondheid. 

Neuroimaging en EEG-registraties worden toenemend onderzocht als oplossing voor meer gerichte diagnostiek en behandeling in de psychiatrie. In deze lezing wordt een aantal van deze toepassingen besproken, zoals het vaststellen van delirium op de intensive care, het lokaliseren van het focus voor transcraniële magnetische stimulatie tegen depressie, en het ontwikkelen van predictoren van behandelrespons op psychofarmaca

Gabriël Jacobs bespreekt hoe de functie van neurotransmitters bij mensen onderzocht kan worden, welke meetinstrumenten hiervoor gebruikt worden, en hoe neurotransmitters gerelateerd zijn aan RDoC-domeinen. Na deze sessie begrijp je de onderzoeks- en meetmethoden en kun je neurotransmitters koppelen aan RDoC-domeinen zoals cognitieve systemen en sociale processen, wat bijdraagt aan beter inzicht in mentale stoornissen. 

Deze presentatie gaat over het RDoC-domein Negatieve valentie. Negatieve valentiesystemen houden zich bezig met de reactie van het organisme op aversieve stimuli of situaties, zoals vrees, angst en stress. In deze presentatie worden de eerste drie constructen van negatieve valentie behandeld, te weten acute dreiging, potentiële dreiging en aanhoudende dreiging. Deze constructen worden zoveel mogelijk aan de hand van klinische voorbeelden uitgelegd, met een nadruk op posttraumatische-stressstoornis (PTSS). 

(Incl. ruimte voor korte breaks tussen de video’s door: 15 minuten)

De ontwikkeling van onze hersenen is een proces dat deels via genetische geprogrammeerde processen verloopt. Daarnaast speelt onze omgeving een belangrijke rol bij de ontwikkeling van de hersenen. Omgevingsfactoren beïnvloeden bijvoorbeeld de proliferatie van hersencellen, maar ook de werking van, en de communicatie tussen hersencellen, ook op latere leeftijd. Hierdoor zijn onze hersenen zeer veranderlijk – plastisch – waardoor we ons kunnen aanpassen aan continue veranderingen in onze omgeving. Veranderingen in de mate waarin hersencellen met elkaar communiceren kunnen snel optreden en langdurig van aard zijn. Zulke veranderingen spelen een belangrijke rol bij het aanleren en vasthouden van informatie, waardoor we bijvoorbeeld in staat zijn om adequaat met nieuwe situaties om te gaan. In deze lezing bespreken we hoe hersencellen met elkaar communiceren en hoe veranderingen in communicatie tot stand komen. Daarnaast wordt besproken dat omgevingsfactoren (zoals stress) de communicatie tussen hersencellen – en het geheugen – verandert, en wat de klinisch importantie hiervan is.

Positieve valentie gaat over de verwerking van beloningsprikkels, leren door positieve bekrachtiging, of juist een gebrek daaraan. Aan de hand van de theorie uit het leerboek Neurowetenschappen voor de klinische psychiatrie wordt in deze lezing de vertaalslag gemaakt naar transdiagnostische fenomenen in de klinische psychiatrie. De spreker is in het bijzonder thuis in beloningsprocessen bij risico gedrag en verslaving. Verslaving is echter bij uitstek een aandoening om vanuit transdiagnostische mechanismen naar het concept comorbiditeit te kijken. De RDoC-benadering biedt daarbij een goede kapstok om deze comorbiditeit te begrijpen.