De consultancy industrie
Hoe consultants bedrijven verzwakken, overheden uithollen en economieën schaden
'Dit boek moet het begin van het debat zijn: hebben we al die consultants echt nodig?' Rutger Bregman
Er was een tijd dat vooral bedrijven zich door consultants lieten adviseren. Sinds de jaren tachtig schakelen ook overheden en instellingen op grote schaal consultancybureaus in. Inmiddels zijn we te afhankelijk geworden van bedrijven als McKinsey, PwC, Deloitte en KPMG. Consultancy belemmert innovatie en vertroebelt zakelijke en politieke verantwoordelijkheden. De adviesbureaus wekken ten onrechte de indruk objectieve expertise aan te bieden. Heel veel belastinggeld vloeit naar de adviessector, maar de toegevoegde waarde is twijfelachtig.
Mazzucato en Collington leggen machtsverschuivingen en afhankelijkheden bloot. Ze pleiten voor financiële en intellectuele versterking van overheden en instellingen. Ze laten zien hoe daarmee de publieke sector en onze democratie weer versterkt kunnen worden. Zeker voor de aanpak van grote maatschappelijke vraagstukken als de klimaatcrisis en de groeiende ongelijkheid in de wereld is een herijking hard nodig.
Over de auteurs
Mariana Mazzucato (PhD) is Professor in the Economics of Innovation and Public Value at University College London (UCL), where she is Founding Director of the UCL Institute for Innovation & Public Purpose (IIPP). She is winner of international prizes including the 2020 John Von Neumann Award.
Rosie Collington is a PhD candidate at the UCL Institute for Innovation and Public Purpose, where she researches the political economy of outsourcing. She has written on consulting and other subjects for publications including the Guardian, OpenDemocracy and the Independent.
Dankwoord 9
Inleiding – De Big Con: misbruik van vertrouwen 13
In elke kamer 14
Surfen op de golven van het kapitalisme 16
Afleren door niet te doen 19
1 Wat doet de consultancysector? 24
Een taxonomie 30
Maak kennis met de consultants 33
De schaal van consultancy 35
Binnenkomen 38
Waarom die alomtegenwoordigheid? 40
2 Hoe consultancy ontstond: een korte geschiedenis 43
Toen adviseurs nog advies gaven 46
Van engineering naar de matrix 49
Consultancy aan de hand van cijfers 51
Het naoorlogse kapitalisme vormgeven 54
Het neoliberalisme biedt kansen 58
Privatisering en de opkomst van consultancygiganten 60
Consultants zonder grenzen 65
Lucratieve transities 68
Een Goliath temmen? 72
3 De omslag naar outsourcing: regeren via consultancy en de Derde Weg 78
Contracten naar omvang en reikwijdte 81
De overheid ‘opnieuw uitvinden’ 84
Wie contracteert de contractanten? 87
Outsourcing in het digitale tijdperk 92
Advisering over de financiële crisis 97
Contracteren om te bezuinigen 101
De outsourcers controleren 106
4 De Big Confidence-truc: consultologie en economische rents 112
Waarom consultants in huis halen? 114
Rents onttrekken 118
The best and the brightest 120
Talentdrain 124
Casus kennen en PowerPoint-presentatie maken 128
Quasiwetenschap en modegrillen 133
Stempel van goedkeuring 137
5 Risico’s vermijden, beloningen opstrijken: het verdienmodel 139
Consultancy en risico’s 142
De kunst van de beperkte aansprakelijkheid 145
Aandeelhouderswaarde in overheidsbedrijven 147
Schuiven met risico’s na acquisitie 151
6 Organisaties uithollen: als kennisvorming bij overheid en bedrijfsleven
ondermijnd wordt 154
Exorbitante kosten voor verwachte tegenvallers 158
Hoe leren organisaties? 162
Leren van consultants? 164
Voorbij de budgetten: de gevolgen voor toekomstige
kennisopbouw 165
In de ban van gelikte brochures 168
Nepotisme en onkunde 171
Het uitbenen van het bedrijfsleven 174
Apotheose: inzetten op management, wetenschap negeren 178
7 Botsende belangen: consultancybureaus en democratie 183
Privatiseer het bankroet, omzeil de schuldvraag 186
Twee heren dienen 189
Stropers en jachtopzieners 193
Verborgen kapitaal, geminimaliseerde belastingen 197
Stagnerende ontwikkeling 200
Afdingen op arbeidswetten 202
Democratie sneuvelt in de schaduwregering 206
8 Klimaatconsultancy: een existentiële bedreiging? 210
Het kantelpunt 213
Hoe duurzaamheidsconsultancy begon 215
Een korte geschiedenis van (marktgedreven) klimaatbeleid 218
Gemanipuleerde modellen 223
Tegenstrijdige belangen: een democratie die draait op vervuiling 227
Verantwoording omzeilen: hoe het zit met esg 229
Toekomstbestendig maken: betrokkenheid en actie 233
Conclusie – Een overheid die roeit om te kunnen sturen 235
Innoveren van binnenuit 236
Roeien en sturen 250
Noten 253
Bibliografie 310
Register 337
