DANS!
praktisch handboek voor het basisonderwijs
Dans is de laatste jaren een volwaardig vak geworden in het basisonderwijs. Leerlingen dansen graag. Dansen sluit aan bij hun natuurlijke creativiteit, fantasie en bewegingsdrang. Zo verkennen zij zichzelf, de ander en de wereld. DANS! is gebaseerd op de Kennisbasis Dans en is hiermee een praktisch handboek voor het basisonderwijs met als uitgangspunt 'leren door doen'.
De tweede druk van DANS! maakt een verdiepingsslag met nieuwe (praktijk)inzichten. Ook wordt tegemoetgekomen aan de suggesties van de gebruikers van het boek.
De volgende wijzigingen zijn aangebracht:
- nieuwe inzichten op het gebied van cultuureducatie en 21e-eeuwse vaardigheden, waaronder creativiteitsontwikkeling en onderzoekend vermogen;
- een inzichtelijke leer-/ontwikkelingslijn: hoe te komen van een eerste dansactiviteit tot het volledig zelf ontwerpen van integratieve danslessen;
- leertheoretische onderbouwing van dans in het onderwijs;
- actualisatie van de leerlijn dans voor de leerlingen van groep 1 tot en met 8;
- meer aandacht voor de voorgestructureerde dans, receptie en reflectie;
- aandacht voor receptie van professionele dans;
*meer uitgewerkte voorbeelden van begeleiden van een dansproces in de (stage)praktijk voor groep 1 t/m 8; - meer variatie in voorbeeldlessen, kijkwijzers, casussen, praktijkvoorbeelden en suggesties;
- inspirerend beeldmateriaal, waaronder fragmenten van voorstellingen van Nederlands Danstheater;
DANS! richt zich op pabo studenten en leerkrachten in het basisonderwijs. Het handboek is ook geschikt voor studenten aan een dansacademie.
Etje Heijdanus en Anouk van Nunen zijn medeopstellers van de Kennisbasis Dans en Drama. Net als co-auteur Pauline Verhallen zijn of waren zij docent dans en drama bij de Hogeschool Inholland. Co-auteur Ronald Hueskens is docent drama aan de Hogeschool van Amsterdam.
Inleiding
1 Wat is dans?
1.1 Inleiding
1.2 Omschrijvingen van dans
1.3 Kern van het vak dans
1.4 De contexten van dans
1.4.1 De artistieke context
1.4.2 De sociale context
1.4.3 De educatieve context
1.5 Dans in het basisonderwijs
1.5.1 Dans in het curriculum
1.6 Ondersteuning bij het implementeren van dans in het onderwijs
2 Het leerproces van de leerlingen en de leraar
2.1 Het vak dans en de leerlingen
2.1.1 De educatieve context van dans
2.1.2 Invalshoeken bij dans
2.1.3 Vijf vermogens voor de leerling bij het vak dans
2.2 Het vak dans en de leraar
2.2.1 Drie bekwaamheidseisen voor de leraar
2.2.2 Bekwaamheden dans voor de leraar
2.2.3 Leerdoelen en leeruitkomsten
3 Dans in het onderwijs: een theoretische onderbouwing
3.1 Leren in en met het vakgebied dans
3.2 Leertheorieën die het leerproces in dans onderbouwen
3.2.1 Leren door doen
3.2.2 Authentieke kunsteducatie
3.2.3 Sociaal constructivisme: actief leren
3.2.4 Psychologische basisbehoeften
3.2.5 Ervaringsgericht onderwijs (EGO)
3.2.6 Ontwikkelingsgericht onderwijs (OGO)
3.3 Ontwikkelingsgebieden: wat moet je weten van de ontwikkelingsgebieden om een les dans te kunnen geven
3.3.1 Ontwikkelingspsychologie en dans
3.3.2 Dans en communicatie
3.3.3 Dans als authentieke communicatie
3.3.4 Cognitieve ontwikkeling
3.4 Dansante ontwikkeling
3.4.1 Motorische ontwikkeling in dans
3.4.2 Dansontwikkeling: ontwikkelingsfasen in dans als uitgangspunten voor lessen dans en leerlijnen dans
3.5 Lichaamsplan, lichaamsbesef en lichaamsidee
3.5.1 Lichaamsplan
3.5.2 Lichaamsbesef
3.5.3 Lichaamsidee
4 Opbouw dans vaardigheden en de leerlijn DANS!
4.1 Kennisbasis dans
4.2 Het MVB-model in dans
4.2.1 Materie-vorm-betekenis en creativiteit
4.2.2 Productie, receptie en reflectie
4.2.3 Het lichaam als instrument
4.2.4 Danselementen
4.2.5 Danskwaliteiten
4.2.6 Het MVB-model gekoppeld aan vakinhouden en dansvaardigheden
4.3 De leerlijn DANS!
4.3.1 Onderzoekend vermogen
4.3.2 Creërend vermogen
4.3.3 Receptief vermogen
4.3.4 Reflectief vermogen
4.3.5 Sociaal vermogen
4.3.6 Proces- en productdoelen
5 Creatieve ontwikkeling in dans stimuleren
5.1 Creativiteit
5.2 Ontwikkelen van creativiteit in dans
5.2.1 Vermogens die onderdeel zijn van de creatieve ontwikkeling
5.3 Het creatieve proces
5.4 Procesgerichte didactiek
5.5 Het creatieve proces op gang brengen en houden
5.6 De creatieve ontwikkeling van de leerlingen
5.6.1 De creatieve ontwikkeling in de onderbouw
5.6.2 De creatieve ontwikkeling in de middenbouw
5.6.3 De creatieve ontwikkeling in de bovenbouw
5.7 Het observeren van leerlingen in een creatief proces
6 Dansactiviteiten
6.1 Dansactiviteiten
6.1.1 Het verschil tussen dansactiviteiten en een les dans
6.1.2 Welke vermogens spreek je aan met dansactiviteiten?
6.1.3 Verschillende opdrachtvormen in dansactiviteiten
6.2 Quickscan van de beginsituatie van je groep
6.3 Dansactiviteiten kiezen, organiseren en uitvoeren
6.3.1 Stap 1: een dansactiviteit kiezen
6.3.2 Stap 2: een dansactiviteit organiseren
6.3.3 Stap 3: een dansactiviteit introduceren, uitvoeren en begeleiden
6.3.4 Waar let je op tijdens het uitvoeren van de dansactiviteiten?
6.4 Voorbeelden van dansactiviteiten voor de groepen 1 tot en met 8
7 Gebruik en inzet van vastgelegde dansen
7.1 Vastgelegde dans
7.1.1 Opbrengsten van het werken met vastgelegde dans
7.2 Vormen van vastgelegde dans
7.2.1 Een muzikale structuur
7.2.2 Een ruimtelijke structuur
7.2.3 Dansbeweging herhalen
7.2.4 Een danscombinatie
7.3 Handreikingen om een vastgelegde dans aan te leren
7.3.1 Dansbeschrijvingen
7.3.2 Hulptekst
7.3.3 Danstutorials
7.4 De stapelmethode
8 Dansbeschouwing: receptie en reflectie
8.1 Receptie en reflectie binnen het vak dans
8.1.1 Ervaringen bij receptie en reflectie in dans
8.1.2 Doelen en effecten bij receptie van en reflectie op dans
8.2 Dansbeschouwing in het dansonderwijs
8.2.1 Dansuitingen van leerlingen bekijken (receptie) en erover praten (reflectie)
8.2.2 Beeldfragmenten kiezen
8.2.3 Het reflectiegesprek
8.3 Met je leerlingen naar een dansvoorstelling
8.3.1 Een dansvoorstelling kiezen
8.3.2 Een dansvoorstelling bezoeken
9 Een voorbeeldles dans
9.1 Aan de slag
9.2 Lessen dans voor je lespraktijk
9.2.1 Beeldmateriaal
9.2.2 Muziek
9.2.3 De voorbeeldlessen
10 Opbouw en organisatie van een les dans
10.1 Rol van de leraar voor en tijdens een les dans
10.1.1 Beginsituatie
10.1.2 Pedagogisch klimaat
10.2 Organisatie of klassenmanagement voor een les dans
10.2.1 De locatie
10.2.2 De vloer
10.2.3 Apparatuur
10.2.4 Materialen
10.3 De vijf onderdelen van een les dans
10.4 Een voorbeeldles dans geanalyseerd
10.4.1 Analyse op de inhoud van de voorbeeldles ‘Regenplassen’
10.4.2 Analyse van de opbouw van de voorbeeldles ‘Regenplassen’
10.5 Het Model Didactische Analyse
10.6 Evaluatie van een les dans
10.6.1 Evaluatie in het lesformulier
11 Zelf een les dans ontwerpen
11.1 Didactische principes en didactische werkvormen
11.1.1 Didactische principes
11.1.2 Didactische werkvormen
11.2 Vakspecifieke didactische werkvormen
11.2.1 Gesloten opdrachten
11.2.2 Open opdrachten
11.3 Didactische werkvormen en opdrachten per lesonderdeel
11.4 De stappen in een lesontwerp dans
11.4.1 Leerdoelen formuleren
11.4.2 Het vertalen van een onderwerp naar dans
11.4.3 Associëren naar aanleiding van een onderwerp
11.4.4 Dansbewegingen verkennen
11.5 Dansopdrachten maken
11.5.1 Inbreng van de leerlingen
11.6 Voorbeeldlessen vertaalmethodiek
11.7 Praktische handreikingen voor het zelf ontwerpen van een les dans
11.7.1 Voorbereiding
11.7.2 Opbouw van de les
11.7.3 Bedoelingen checken
11.7.4 Muziekkeuze
11.7.5 Aanmoediging
11.8 De reflectiecyclus van Korthagen
11.9 Zelfstandig met dans aan de slag
11.10 Het fotoreflectie-instrument dans
12 Lessenserie dans voor midden- en bovenbouw
12.1 Het opbouwen van een lessenserie
12.2 Analyse van de opbouw van de drie middenbouwlessen met het thema ‘het heelal’
12.3 Voorbeeldlessen ‘Tetris’ voor de bovenbouw
13 Dans in samenhang met andere leergebieden
13.1 Dans in samenhang
13.1.1 Dans als doel of middel
13.2 Vakintegratie: multi-, inter- of transdisciplinair; lasagne, salade of smoothie
13.3 De vertaalmethodiek als werkwijze voor het ontwerpen van een les in samenhang
13.4 Dans als cultuuronderwijs
13.4.1 Hiphop binnen de urban dance
13.4.2 Burgerschap
13.4.3 Erfgoed
13.4.4 Media-educatie
13.5 Authentieke kunsteducatie
Bijlages
Bijlage 1: Uitgewerkte leerlijn DANS!
Bijlage 2: Integraal overzicht leerlijn DANS!
Bijlage 3: Overzicht leeropbrengsten leerlijn DANS!
Bijlage 4: Overzicht dansactiviteiten en voorbeeldlessen dans
Literatuur
Fotoverantwoording
Register
Over de auteurs
Gerelateerde uitgaven
