Inleiding in de gezondheidspsychologie

Inleiding 13

 

1 Wat is gezondheidspsychologie? 17

1.1 Wat is gezondheid? 19

1.2 Geschiedenis van gezondheid 22

1.2.1 Vroege benaderingen van gezondheid en ziekte 22

1.2.2 De humeuren 23

1.2.3 Het ontstaan van de wetenschappelijke benadering 25

1.2.4 Andere centrale wetenschappelijke inzichten 26

1.3 Modellen van gezondheid en ziekte 30

1.3.1 Het biomedische model 30

1.3.2 Biopsychosociaal model van gezondheid 32

1.4 Gezondheidspsychologie 33

1.4.1 Psychologische factoren 33

1.4.2 Sociale factoren 36

1.5 Samenvatting 40

Literatuur 42

 

2 Perspectieven op gezondheid en ziekte 45

2.1 Fysieke gezondheid van de Nederlander 46

2.2 Psychologische gezondheid van de Nederlander 48

2.3 Preventie versus curatie 50

2.3.1 Curatie 50

2.3.2 Preventie 54

2.4 Culturele achtergrond in gezondheid en ziekte 61

2.5 Samenvatting 64

Literatuur 66

 

3 Gedragsverandering: modellen en methoden 71

3.1 Modellen van gedragsverandering 73

3.1.1 Health Belief Model (HBM) 73

3.1.2 Theorie van beredeneerd gedrag (TPB) 74

3.1.3 Het transtheoretisch model 77

3.1.4 Health Action Process Approach-model (HAPAmodel) 79

3.1.5 Elaboration Likelihood Model (ELM) 81

3.2 Methoden van gedragsverandering 85

3.2.1 Motiverende gespreksvoering (MGV) 85

3.2.2 Cognitieve gedragstherapie (CGT) 89

3.2.3 Acceptance and Commitment Therapy (ACT) 92

3.3 Samenvatting 96

Literatuur 99

 

4 Verslaving en risicogedrag 103

4.1 Componenten van een verslaving 104

4.2 Seksverslaving 107

4.2.1 Psychosociale factoren 109

4.2.2 Interventies 111

4.2.3 Seksueel risicogedrag 113

4.3 Alcoholverslaving 114

4.3.1 Psychosociale factoren 116

4.3.2 Interventies 118

4.3.3 Risicovol alcoholgebruik 121

4.4 Verslaving aan drugs, inclusief medicijnen 122

4.4.1 Psychosociale factoren 123

4.4.2 Interventies 124

4.5 Samenvatting 126

Literatuur 128

 

5 Voeding en beweging 133

5.1 Overgewicht in Nederland 135

5.2 Beweging in Nederland 137

5.3 Psychosociale antecedenten van overgewicht 139

5.3.1 Sociaaleconomische status 139

5.3.2 Opvoeding 141

5.3.3 Psychosociaal trauma 143

5.4 Psychosociale antecedenten van beweging 144

5.4.1 Sociaaleconomische status 144

5.4.2 Sociale invloed 145

5.4.3 Self-efficacy 146

5.5 Interventies met betrekking tot overgewicht 147

5.5.1 CooL-programma 148

5.5.2 SLIMMER-programma 150

5.5.3 Beweegkuur 151

5.6 Eetgedrag 151

5.6.1 Emotie-eten 151

5.6.2 Selectief eten 153

5.7 Voeding en gezondheid 156

5.7.1 Vlees 156

5.7.2 Zout 157

5.7.3 Omega-3-vetzuren 159

5.8 Samenvatting 160

Literatuur 163

 

6 Stress en gezondheid 169

6.1 Wat is stress? 170

6.1.1 Acute stress 174

6.1.2 Chronische stress 177

6.2 De invloed van stress op gezondheid 178

6.2.1 Hart- en vaatziekten 178

6.2.2 Auto-immuunziekten 180

6.2.3 Kanker 182

6.2.4 Psychische aandoeningen 184

6.3 Omgaan met stress 188

6.3.1 Coping 189

6.3.2 Weerbaarheid 191

6.3.3 Interventies in de praktijk 193

6.4 Samenvatting 197

Literatuur 199

 

7 Frequente aandoeningen 203

7.1 Verkoudheid 205

7.1.1 Coronavirus 206

7.1.2 Rhinovirus 207

7.1.3 RS-virus 208

7.1.4 Psychologische factoren bij verkoudheid 208

7.2 Griep 210

7.2.1 Influenzavirus 210

7.2.2 Psychosociale factoren bij griep 212

7.3 Nek- en rugklachten 214

7.4 Hoofdpijn en migraine 217

7.5 Prikkelbare darmsyndroom (PDS) 219

7.5.1 Stress 220

7.5.2 Psychosociale factoren van PDS 221

7.6 Overspanning 223

7.7 Samenvatting 225

Literatuur 228

 

8 Interventies 233

8.1 Cognitieve gedragstherapie (CGT) 235

8.2 Motiverende gespreksvoering 244

8.3 Acceptance and Commitment Therapy (ACT) 249

8.4 Oplossingsgerichte therapie (OT) 251

8.5 Mindfulness 253

8.6 Samenvatting 254

Literatuur 257

 

9 Kanker 259

9.1 Wat is kanker? 260

9.2 Oorzaken en soorten 261

9.2.1 Borstkanker 263

9.2.2 Huidkanker 264

9.2.3 Prostaatkanker 267

9.3 Psychosociale hulpverlening 268

9.4 Moeite met eten 269

9.5 Cognitieve gedragstherapie bij kanker 271

9.6 Mindfulness 272

9.7 Kanker heb je samen 273

9.8 Preventie 276

9.9 Samenvatting 279

Literatuur 280

 

10 Cardiovasculaire ziekten 285

10.1 Het cardiovasculaire systeem 286

10.2 Beroerte 288

10.2.1 Psychosociale factoren 291

10.2.2 Psychosociale interventies 293

10.3 Coronaire hartziekten 294

10.3.1 Psychosociale factoren 297

10.3.2 Psychosociale interventies 299

10.4 Hartfalen 300

10.4.1 Psychosociale factoren 303

10.4.2 Psychosociale interventies 304

10.5 Samenvatting 306

Literatuur 308

 

11 Aandoeningen van de luchtwegen 313

11.1 De luchtwegen 315

11.2 Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) 316

11.2.1 Psychosociale factoren 319

11.2.2 Psychosociale interventies 321

11.3 Astma 322

11.3.1 Psychosociale factoren 325

11.3.2 Psychosociale interventies 327

11.4 Overige luchtwegaandoeningen 329

11.4.1 Asbestkanker 329

11.4.2 Longontsteking 331

11.4.3 Kinkhoest 333

11.5 Samenvatting 335

Literatuur 337

 

12 Auto-immuunaandoeningen 341

12.1 Het immuunsysteem 343

12.2 Multiple sclerose (MS) 344

12.2.1 Psychosociale factoren 347

12.2.2 Interventies 349

12.3 Reumatoïde artritis (RA) 351

12.3.1 Psychosociale factoren 353

12.3.2 Interventies 355

12.4 Diabetes type 1 356

12.4.1 Psychosociale factoren 359

12.4.2 Interventies 362

12.5 Samenvatting 364

Literatuur 366

 

13 Diabetes 371

13.1 Geschiedenis 371

13.2 Prevalentie 373

13.3 Definitie 373

13.4 Typen diabetes 375

13.4.1 Diabetes type 1 en diabetes type 2 375

13.4.2 Zwangerschapsdiabetes 376

13.5 Oorzaken 378

13.5.1 Erfelijkheid 378

13.5.2 Leefstijl 379

13.6 Gevolgen 379

13.7 Behandeling 380

13.7.1 Voeding en dieet 383

13.7.2 Verbeteren leefstijl 384

13.7.3 Medicatie 384

13.8 Comorbiditeit 385

13.9 Preventie 386

13.9.1 Genoeg bewegen 387

13.9.2 Stoppen met roken 388

13.10 Samenvatting 389

Literatuur 391

 

14 Aandoeningen van de hersenen 395

14.1 Dementie 396

14.1.1 Wat is dementie? 396

14.1.2 Oorzaken van dementie 399

14.1.3 Soorten dementie 401

14.1.3 Behandeling 402

14.1.4 Naasten van mensen met dementie 404

14.1.5 Preventie 405

14.2 Epilepsie 406

14.2.1 Wat is epilepsie? 407

14.2.2 Psychogene niet-epileptische aanvallen (PNEA) 407

14.2.3 Oorzaken epilepsie 408

14.2.4 Comorbiditeit 409

14.2.5 Behandeling en adaptatie 409

14.2.6 Seksualiteit 411

14.3 Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) 412

14.3.1 Wat is NAH? 412

14.3.2 Kinderen en NAH 413

14.3.3 Oorzaak en gevolgen 413

14.3.4 Behandeling 414

14.3.5 Omgaan met NAH 415

14.4 Samenvatting 417

Literatuur 419

 

15 Ernstige psychiatrische aandoeningen 425

15.1 Definitie ernstige psychiatrische aandoening 426

15.2 Psychose 429

15.3 Persoonlijkheidsstoornis 432

15.4 Interventies 436

15.4.1 Health/disease management 436

15.4.2 Mentalization-Based Treatment (MBT) 436

15.4.3 Herstel 437

15.5 Ouderschap bij een ernstig psychiatrische stoornis 438

15.6 Maatschappelijke gevolgen 440

15.7 Samenvatting 441

 

Literatuur 443

 

Begrippenlijst 445

 

Illustratieverantwoording 455

 

Trefwoordenregister 459

 

Over de auteurs 467