De pedagogisch sensitieve leraar
Optimale ontwikkeling en welbevinden van leerlingen
Pedagogisch sensitief handelen: bouw aan leren én welbevinden in jouw klas
In de klas moet je vaak snel schakelen. Wat heeft deze leerling nu nodig, en wat past pedagogisch bij deze leerling en dit moment? De pedagogisch sensitieve leraar helpt je pedagogische sensitiviteit te versterken als basishouding, zodat je relatie, groepsklimaat én leren tegelijk ondersteunt. Pedagogische sensitiviteit betekent: zien wat er speelt, invoelen wat het vraagt, en tactvol handelen met je pedagogische doelen voor ogen.
Met dit boek:
- werk je systematisch aan optimale ontwikkeling en welbevinden van leerlingen;
- krijg je praktische handreikingen voor handelingsgericht werken, feedbackgeletterdheid, groeigericht denken, stress en welbevinden (met mindfulness), pedagogisch klimaat en veerkracht;
- sla je een evidence-informed brug tussen theorie en praktijk met herkenbare casussen en tools.
Zo is het boek opgebouwd
Het boek telt acht hoofdstukken. Je leest het niet per se van voor naar achter. Elk hoofdstuk staat op zichzelf. Kies dus het onderwerp dat nu speelt, en gebruik de verwijzingen voor verdieping. Elk hoofdstuk bevat onder andere een Theoriebox, Uit de praktijk, Ga eens na… en praktische handreikingen en tools.
Online leeromgeving
De online leeromgeving biedt je per hoofdstuk extra materiaal, zoals teamoefeningen, invulbare modellen, protocollen, figuren en formulieren, tips en vragen, GOEd-lessen en links. Ook vind je 'Reflectie op je ontwikkeling' als extra hoofdstuk.
Voor wie
Voor pabostudenten en (ervaren) leerkrachten in het (speciaal) basisonderwijs die willen werken aan brede ontwikkeling en welbevinden.
Nieuw in deze editie
- Je ziet steeds de koppeling tussen theorie en klaspraktijk.
- Je vindt meer over sociale en emotionele ontwikkeling, welbevinden, omgaan met stress en het vergroten van veerkracht.
- Je werkt met nieuwe thema’s, zoals passend onderwijs en werken vanuit hoge verwachtingen.
- Alle acht hoofdstukken zijn geactualiseerd en verrijkt met nieuwe onderwijsontwikkelingen en recente wetenschappelijke inzichten, met nieuwe casussen van leerkrachten.
- De website is uitgebreid met praktische oefeningen en een extra hoofdstuk.
Leeswijzer
1 De leerkracht als spil in ontwikkeling en welbevinden
1.1 Brede ontwikkeling
1.1.1 Aandacht voor ontwikkelingsgebieden
1.1.2 Naar een optimale ontwikkeling en welbevinden
1.2 Goede leerkrachten dragen bij aan een optimale ontwikkeling van leerlingen
1.2.1 Formele eisen voor leerkrachten
1.2.2 De beste leerkracht volgens leerlingen
1.3 Meten van goed leraarschap volgens leerlingen
1.3.1 Wat vindt jouw groep leerlingen belangrijk?
1.3.2 De leraarspin voor jouw groep
2 Pedagogische sensitiviteit: de sleutel tot echt contact
2.1 Zelfdeterminatietheorie: intrinsieke en extrinsieke motivatie
2.1.1 Intrinsieke en extrinsieke motivatie
2.2 Zelfdeterminatietheorie: drie psychologische basisbehoeften
2.2.1 Behoefte aan autonomie
2.2.2 Behoefte aan relatie
2.2.3 Behoefte aan competentie
2.3 Pedagogische sensitiviteit in het onderwijs: belang van relatie
2.3.1 Wetenschap: belang van een goede relatie leraar-leerling
2.3.2 Verwarring in concepten rondom de pedagogische relatie
2.4 Pedagogische sensitiviteit
2.4.1 Betrokkenheid van leerlingen en leraren
2.5 Bouwstenen voor pedagogische sensitiviteit
2.5.1 Handelingsgericht werken
2.5.2 Pedagogisch sensitief feedback geven
2.5.3 Leerlingen in een onderzoekende houding brengen: mindset
2.5.4 Ombuigen van stress naar welbevinden
2.5.5 Positief pedagogisch klimaat
2.5.6 Gemotiveerde leerlingen zijn veerkrachtig
2.5.7 Reflectie op ontwikkeling
3 Handelingsgericht werken
3.1 Handelingsgericht werken
3.1.1 De fasen en stappen van handelingsgericht werken
3.2 Werken met groepsplannen
3.2.1 Uitvoeren van een groepsplan
3.3 Praktisch aan de slag met het voeren van gesprekken
3.4 Doelgericht onderwijs ontwerpen in de les
3.4.1 Klaar voor de start: doelgericht onderwijs ontwerpen
3.4.2 Doelen stellen
3.4.3 Leeractiviteiten ontwerpen
3.4.4 Leeractiviteiten organiseren
3.4.5 Leeractiviteiten begeleiden
3.4.6 Evalueren
4 Pedagogisch sensitief in communicatie: feedbackgeletterdheid
4.1 Feedback als kern van het stimuleren van leren en ontwikkelen
4.1.1 Definiëren van feedback
4.1.2 Feedbackgeletterdheid van leerlingen
4.2 Feedback geven: de rol van de leerkracht
4.2.1 Feedbackmodel: MISCA-model gebaseerd op wetenschap
4.2.2 MISCA-model
4.2.3 De vier factoren van het MISCA-model: Message, Implementatie, Context, Actoren
4.3 Feedback concreet maken: het MISCA-model in praktijk brengen
4.3.1 Doelgerichte feedback (kwaliteitsbesef)
4.3.2 Focus van feedback: taak, proces, metacognitie of persoon
4.3.3 Werken met B-K-C-dimensies (ofwel boodschap van de feedback)
4.4 Je eigen feedback in beeld 4.5 Feedback naar leerlingen in interactiesituaties
4.5.1 Positief pedagogisch klimaat met nieuwsgierige leerlingen
4.5.2 Tips voor goede communicatie
5 Leerlingen in een onderzoekende houding brengen: mindset
5.1 Rol van mindset in leren en ontwikkelen
5.1.1 Statische mindset en op groei gerichte mindset
5.2 Mindset van jou als leerkracht en veel van je leerlingen verwachten
5.2.1 De kracht van je verwachtingen als leraar
5.3 Oefenen met mindsetuitspraken of -gedachten: SLiM
5.3.1 Naar een op groei gerichte mindset: mindshift
5.4 Mindset en intelligentie: faalangst?!
5.5 Leerlingen in een onderzoekende houding brengen
5.5.1 Op groei gerichte communicatie
5.6 Mindset in beeld: gaan we de goede kant op?
5.6.1 In kaart brengen van mindsets
6 Ombuigen van stress naar (meer) welbevinden
6.1 Belang van welbevinden 175
6.2 Belang van positieve emoties
6.3 Uit de wetenschap: zes wegen om te werken aan welbevinden
6.4 Emotiemanagement: emotiemeter, kilometerteller en happybots
6.4.1 Rol van empathie van de leraar en leerlingen
6.5 Aandacht en bewustwording
6.5.1 Stress
6.5.2 Meditatie op school
6.5.3 Mindfulness op school
7 Werken aan een positief pedagogisch klimaat
7.1 Belang van een positief pedagogisch klimaat
7.2 Positief pedagogisch klimaat stimuleren vanuit de psychologische basisbehoeften
7.2.1 Positief pedagogisch klimaat stimuleren: competentie
7.2.2 Positief pedagogisch klimaat stimuleren: autonomie
7.2.3 Positief pedagogisch klimaat stimuleren: relatie
7.2.4 Stimuleren van positieve emoties
7.2.5 Www-oefeningen
7.2.6 Werken met www-schriftjes als vast onderdeel
7.3 Positief gedrag belonen: SWPBS
7.3.1 Terechtwijzen vanuit een positieve relatie
7.4 Taal bij terechtwijzen: wat zeg je wel en wat niet en waarom werkt dat? DiP-dimensies
7.4.1 Duur is permanent of tijdelijk
7.4.2 Impact is diep indringend of specifiek
7.4.3 Patroon is passief en onveranderbaar of actief en veranderbaar
7.4.4 Oefenen met de DiP-dimensies
7.4.5 Hoe komen jouw leerlingen tot bloei?
7.4.6 Focus op de talenten en sterktes van je leerlingen
8 Gemotiveerde leerlingen zijn veerkrachtig
8.1 Attributie
8.1.1 Attributie en ‘locus of control’
8.2 Werken met attributie en locus of control
8.2.1 Veerkracht
8.2.2 Aandacht voor veerkracht in je groep
8.3 GOEd-model helpt leerlingen omdenken
8.3.1 Werken met de interne dialoog van leerlingen
8.3.2 GOEd-lessen voor de hele klas
8.3.3 Gedachtepizza voor een individueel gesprek
8.3.4 Van proberen kun je leren
8.4 Communiceren vanuit GOEd-denken
8.4.1 Duur van de oorzaak is permanent of tijdelijk
8.4.2 Impact is diep indringend of specifiek
8.4.3 Persoon betreft ‘mijn persoon’ of is onpersoonlijk
8.5 Veerkracht van jou als leerkracht
8.6 De kracht van gedachten
8.7 Tot slot: voorkom een DiP
Over de aanvulling op de website
Literatuur
Register
Over de auteur
Extra voor studenten:
Bij deze uitgave is additioneel studiemateriaal beschikbaar voor studenten. Deze kun je benaderen via de url in het boek: www.coutinho.nl/ps-leraar2.
