Actieonderzoek doen (2e druk)

Voorwoord 5

FASE 0: VOORBEREIDEN 13

1 Introductie en gebruiksaanwijzing 15

1.1 Wat is actieonderzoek? 15

1.2 Doel van het boek 17

1.3 Een uitdagend praktische aanpak 19

1.4 Wat levert het op? 20

1.5 Gebruiksaanwijzing en online toolbox 21

1.6 Nadenken en checken 24

2 Wat maakt actieonderzoek anders? 25

2.1 Een pragmatische kijk op wetenschap en onderzoek doen 25

2.2 Verschil met andere onderzoeksstrategieën 29

2.3 De rol van theorie in actieonderzoek 33

2.4 Verschillen en overeenkomsten met ontwerpend onderzoek 36

2.5 Het verschil met advies- en verbeterprojecten 37

2.6 Soorten actieonderzoek 38

2.7 Nadenken en checken 39

3 Wanneer gebruik je actieonderzoek? 41

3.1 Voor welke vraagstukken is actieonderzoek handig? 42

3.2 Is actieonderzoek iets voor mij? 45

3.3 Wanneer is actieonderzoek geen goede keus? 47

3.4 Nadenken en checken 47

4 Waarom werkt het? De principes van actieonderzoek 49

4.1 Systeemdenken: de context van het vraagstuk verkennen 49

4.2 Participatie: onderzoek doen in en met de praktijk 53

4.3 Actieleren: leren door te doen 56

4.4 Sensemaking: het geheel begrijpen als basis voor actie 57

4.5 Nadenken en checken 60 21201 BOOM - Actieonderzoek doen [fotos kleur] v3.indd 9 06-03-2022 10:23 Actieonderzoek doen

5 Wanneer doe je het goed? Kwaliteitscriteria 61

5.1 Overzicht van kwaliteitscriteria en hoe je eraan kunt voldoen 61

5.2 Praktisch: relevant, bruikbaar en overdraagbaar 63

5.3 Betrouwbaar: heb je gedaan wat je beweert? Heb je het onderzoek goed uitgevoerd? 65

5.4 Ethisch verantwoord 67

5.5 Kwaliteitseisen voor associate-, bachelor-, master- en PhD-niveau 72

5.6 Nadenken en checken 73

FASE 1: ACTIES ONTWERPEN 75

6 Wat ga je doen? Ontwerpen en plannen 77

6.1 Voorbeelden in kaders en online toolbox 77

6.2 Basiselementen van het ontwerp 78

6.3 Tien regels voor één cyclus van een actieonderzoek 80

6.4 Oriënteren: toegang krijgen en je onderzoeksvraag afbakenen 83

6.5 Wie onderzoekt mee? Stakeholderanalyse 90

6.6 De kunst van het uitnodigen en vragen stellen 93

6.7 Literatuurverkenning en documentenonderzoek 96

6.8 Voorlopig theoretisch kader en voorlopige onderzoeksvraag 98

6.9 Onderzoeksplan en projectmanagement 99

6.10 Nadenken en checken 104

7 Wie doet wat in het onderzoek? De rolverdeling 107

7.1 Rollen van de onderzoeker 107

7.2 Rollen van designteam en belanghebbenden 109

7.3 Rollen van opdrachtgevers 110

7.4 Rollen van begeleiders: ontwerpen en faciliteren van leerruimten 112

7.5 Beoordelen van actieonderzoek 120

7.6 Nadenken en checken 123 21201 BOOM - Actieonderzoek doen [fotos kleur] v3.indd 10 06-03-2022 10:23 Inhou

FASE 2: ACTIES UITVOEREN 125

8 Wat gebeurt er? Acties uitvoeren en betekenis geven 127

8.1 Gegevens verzamelen: meerdere bronnen en meerdere methoden 127

8.2 Observeren en meelopen 129

8.3 Interviews, interactieve observaties en storytelling 132

8.4 Deskresearch: literatuur, documenten, websites, sociale media 141

8.5 Experimenteren en testen 142

8.6 Werkbijeenkomsten: gegevens verzamelen, interpreteren, vervolgacties plannen 143

8.7 Documenteren: vastleggen van stappen en resultaten 150

8.8 Gegevens analyseren en betekenis geven 154

8.9 Patronen ontdekken en weergeven 162

8.10 Nadenken en checken 164

FASE 3: REFLECTEREN 167

9 Hoe gaat het? Evalueren en bijstellen 169

9.1 Kritisch denken 169

9.2 Individuele reflectie 171

9.3 Reflectie met anderen 178

9.4 Member checks voor evalueren en bijstellen 179

9.5 Stopregels: wanneer weet je genoeg? Waar trek je grenzen? 182

9.6 Wat zijn vervolgstappen? Wie zou er verder iets mee kunnen? 183

9.7 Oogst je missers 183

9.8 Theoretiseren: nieuwe kennis en inzichten 184

9.9 Nadenken en checken 185

FASE 4: VASTLEGGEN EN DELEN 187

10 Vastleggen en delen van nieuwe kennis 189

10.1 Drie soorten publiek: verschillende vormen van kennis delen 189

10.2 Verslag voor belanghebbenden: aanzetten tot actie 190

10.3 Onderzoeksverslag voor opleiding of organisatie 195

10.4 Publiceren en presenteren 200

10.5 Nadenken en checken 201 21201 BOOM - Actieonderzoek doen [fotos kleur] v3.indd 11 06-03-2022 10:23 Actieonderzoek doen

11 Effecten van actieonderzoek 203

11.1 Onderzoeken en implementeren gaan gelijk op 203

11.2 Kortetermijneffecten: meer en beter werk gedaan krijgen 206

11.3 Duurzame effecten: onderzoekende houding, collectief verandervermogen 208

11.4 Nadenken en checken 210

11.5 Tot slot 211

Begrippenlijst 213

Bronnen 221

Trefwoordenregister 227

Personenregister 233

Over de auteur 235