Gevangenissen in oorlogstijd

Bij gevangenissen in de oorlog denkt men al snel aan onrecht en mishandeling. De werkelijkheid was veel gecompliceerder. Voor Duitse organisaties als de Sicherheitsdienst waren gevangenissen en huizen van bewaring in bezet Nederland onmisbaar bij de bestrijding van verzetsorganisaties en andere tegenstanders van de ‘Nieuwe Orde’. Voor de Nederlandse rechterlijke macht waren dezelfde instellingen nodig om de explosief groeiende criminaliteit het hoofd te bieden.

Politieke gevangenen

Het Nederlandse gevangeniswezen sputterde tegen, maar kwam niet in opstand. Cellen werden voller, politieke gevangenen werden zonder protest opgesloten. Tijdens de bezetting waren er twee soorten gevangenen: de ‘gewone’ delinquenten en de politieke gedetineerden. Politieke gevangen waren achteraf toch vaak zeer te spreken over hun tijd in de gevangenis, omdat het gevangenispersoneel niet zelden met het verzet sympathiseerde.

Dynamiek van de herinnering

Deze en andere constateringen komen aan de orde in een fascinerende studie over de gevangenissen in oorlogstijd: een onderwerp dat tot nu toe merkwaardig weinig aandacht kreeg. Het onderzoek is uitgevoerd binnen het NWO-programma Dynamiek van de herinnering. Dit programma doet onderzoek naar de verandering van de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog en onderzoekt de gevolgen van deze verandering voor het erfgoedbeheer. In tegenstelling tot in sommige andere landen, spelen civiele gevangenissen in Nederland nauwelijks een rol in de collectieve herinnering aan de Tweede Wereldoorlog. Het onderzoek van Ralf Futselaar was binnen het programma Dynamiek van de herinnering dus een vreemde eend in de bijt, maar het onderzoek vult wel de leemte in de geschiedschrijving van de geschiedenis van het gevangeniswezen. Ralf Futselaar maakt in dit boek duidelijk dat de oorlogsjaren cruciaal waren voor de ontwikkeling van het Nederlandse gevangeniswezen.

In de pers

"(...) toegankelijk en voor een breed geïnteresseerd publiek" - Elias van der Plicht (NBD Biblion, 17 februari 2016).

Indruk magazine plaatste een recensie over Gevangenissen in oorlogstijd. Lees hier het artikel terug.