De ramp met de Van Imhoff
en het lot van Duitse burgers in Nederlands-Indië, 1940-1945
De scheepsramp met de Van Imhoff
Op 19 januari 1942 werd het Nederlandse koopvaardijschip Van Imhoff voor de kust van Sumatra gebombardeerd door een Japans vliegtuig, waarna het in de golven verdween. Aan boord bevonden zich bijna vijfhonderd in Nederlands-Indië woonachtige Duitse mannen die aan het begin van de oorlog door de Nederlandse koloniale overheid waren geïnterneerd. De bewakers en de bemanning van de Van Imhoff brachten zichzelf in veiligheid, zonder zich te bekommeren om de in het ruim opgesloten Duitsers. 411 van hen kwamen om het leven.
Internering van Duitse burgers in Nederlands-Indië
De ramp met de Van Imhoff vertelt het verhaal van deze mannen: hoe zij als vijandelijke onderdanen werden geïnterneerd aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, en hoe hun levens eindigden als gevolg van de scheepsramp die zich op circa 100 km van de kust van Sumatra voltrok. Het boek geeft bovendien een duidelijk beeld van de Duitse gemeenschap in Indonesië vóór de Tweede Wereldoorlog en van de nasleep van de ramp met het koopvaardijschip. Hoe ging de Nederlandse overheid daarmee om? Hoe verliep het debat over schuld en verantwoordelijkheid? En hoe verging het de gezinsleden van de omgekomen mannen?
Over de auteurs
Ellen Klinkers, Linda Terpstra en Maaike van der Kloet zijn verbonden aan het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) in Den Haag.
Podcast over de ramp met de Van Imhoff
Inhoudsopgave De ramp met de Van Imhoff
INLEIDING 11
1 VERSCHUIVENDE PERSPECTIEVEN IN MEDIA EN LITERATUUR 23
Berichtgeving in tijden van oorlog en censuur 24
Na de oorlog 26
Het debat ontketend in Welt am Sonntag 31
De geweigerde documentaire van Dick Verkijk 34
Wat aan de weigering voorafging 38
Der Spiegel: beschuldigingen van een doofpot 40
Het parlement aan zet 46
De Van Imhoff in de literatuur 48
Het besef 57
2 DUITSERS IN NEDERLANDS-INDIË 59
Naar Azië 60
1914-1918: gedwongen verblijf in een neutrale kolonie 67
‘Geen ongunstige bestemming’ 73
Duits in een Nederlandse kolonie 75
Aan het werk! 77
Europees of toch Duits? 80
De Deutsche Bund en de Deutsche Wacht 83
3 NATIONAALSOCIALISME IN DE TROPEN 87
Zorgen om het behoud van de kolonie 88
De Indische NSB 91
De Auslandsorganisation van de NSDAP 95
De NSDAP-AO in Nederlands-Indië 98
Propaganda 102
Activiteiten 103
De koloniale overheid en het nationaalsocialisme 110
Weerstand 113
Vragen in de pers en in de Volksraad 116
Een vijfde colonne? 120
Balans 121
4 DE INTERNERINGEN 123
De vluchtschepen 124
Een nerveuze kolonie 126
Het interneringsplan 127
Voorbereidingen 129
10 mei: de staat van beleg in Nederlands-Indië 131
Internering van NSB’ers 135
Rechtsverkeer in oorlogstijd 136
Internering 138
De regionale kampen 140
Een nieuw kamp 145
Uit internering ontslagen 146
In Law Sigalagala 151
Vrouwen en kinderen 158
5 RUILEN, VRIJLATEN, INTERNEREN: HET OVERLEG ACHTER DE SCHERMEN 169
Communicatie in oorlogstijd 170
Vrijgeleide voor de consuls en hun staven 171
Zoeken naar eenheid in een gespleten wereld 174
Via Duitsland en Japan naar Nederlands-Indië 178
Via Portugal en de Verenigde Staten naar Nederlands-Indië 181
Groot-Brittannië en de geschiedenis van interneringen 184
Een verontruste bondgenoot 187
Groeiende spanning in de Pacific 191
Japanse geïnterneerden aan de Britten overgedragen 195
De overtocht van de Duitsers met de Ophir en de Plancius 198
Een reis door India 200
6 VAREN VERPLICHT: DE KPM IN DE TWEEDE WERELDOORLOG 205
Koopvaardij in de Indonesische archipel 205
De Tweede Wereldoorlog 211
Personeel 218
Bewaking en bemanning Van Imhoff 222
De koopvaardij na de Tweede Wereldoorlog 225
7 DE ONDERGANG VAN DE VAN IMHOFF 227
De getuigen van de ramp met de Van Imhoff 228
Het vertrek uit de Alasvallei 230
In de haven van Sibolga 233
Vertrek met onbekende bestemming 236
De toegenomen dreiging 239
Het bombardement 243
Het zinkende schip 248
De reddingsboot en de werkboot 253
Reddingspogingen 256
Alleen verder 261
De redding van de bemanning en bewaking 265
8 NA DE RAMP 267
Wisseling van de wacht op Nias 268
Het zoengeld 273
Wie was verantwoordelijk? 281
Vehrings strijd voor gerechtigheid 285
Generalbereinigung 295
Het lot van de Nederlandse en Indische weduwen in Nederland 296
De familie Prinzhorn 298
De familie Schoen 300
De familie Bode 302
De Wet uitkeringen burger-oorlogsslachtoffers 1940-1945 304
SLOTBESCHOUWING 307
DANKWOORD 317
NOTEN 319
GERAADPLEEGDE BRONNEN 367
AFKORTINGENLIJST 385
REGISTER 387
OVER DE AUTEURS 399
Reviews 'De ramp met de Van Imhoff'
In de media
‘Was de ramp met het koopvaardijschip Van Imhoff, in 1942 op de Indische Oceaan, een oorlogsmisdrijf? Drie Nederlandse onderzoekers duiken opnieuw in het hoe en waarom rond de dood van 411 Duitse opvarenden.’ – de Volkskrant
Artikel in NRC: In 1942 liet Nederland 415 Duitse burgers verdrinken. Nu biedt het kabinet excuses aan
Artikel van de NOS: Na 83 jaar Nederlandse excuses voor verdrinkingsdood honderden Duitsers bij Sumatra
Gerelateerde uitgaven
Koloniaal burgerschap
_w173_h400.png)
Rekenschap
De koloniale illusie
