De koloniale illusie
Herman Warner Muntinghe, architect van de koloniale staat (1773-1827)
Een nieuwe koloniale staat
Na de opheffing van de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) ontstond in het huidige Indonesië aan het begin van de negentiende eeuw een nieuwe koloniale staat. Ideeën uit de Europese Verlichting botsten hard met de werkelijkheid van de Indische archipel. De inwoners en de laatste overgebleven zelfstandige sultanaten boden passief en actief verzet tegen de koloniale overheersers.
Munthinghes plan voor Indië
De centrale figuur van de nieuwe koloniale politiek was Herman Warner Muntinghe. Hij was de belangrijkste adviseur van Herman Willem Daendels, Thomas Stamford Raffles en Godert van der Capellen. De uit Groningen afkomstige Muntinghe was een van de meest fascinerende en excentrieke figuren uit de Nederlandse koloniale geschiedenis. Zijn idee dat de kolonie er niet alleen was voor het moederland, maar ook andersom, vond aanvankelijk veel weerklank, maar uiteindelijk moest er vooral geld worden verdiend.
Na 1823 verdwenen Muntinghes idealen in de plooien van de geschiedenis, om pas veel later opnieuw ontdekt te worden. Het falen van zijn politiek mondde ten slotte uit in de verwoestende Java-oorlog (1825-1830), in het Cultuurstelsel en ook in Muntinghes persoonlijke ondergang.
Over de auteur
Jan Folkerts (1953) studeerde vroegmoderne geschiedenis in Groningen. Hij vervulde uiteenlopende functies in de erfgoedsector en bij de lokale overheid en publiceerde eerder onder andere over de geschiedenis van Noord- en Oost-Nederland en over koloniaal New York. In 2023 promoveerde hij aan de Vrije Universiteit op de biografie van Herman Warner Muntinghe.
INLEIDING 9
1 DE VORMING VAN EEN KOLONIAAL (1773-1806) 19
Een koloniaal milieu 20
De jeugd van Herman Warner 23
Studietijd en promotie 27
In Engeland 31
Terug in Groningen 34
De Aziatische Raad 36
Het debat over het koloniale stelsel 39
Nederburgh 44
Een nieuw charter voor Oost-Indië 48
Vertrek naar Indië 51
2 DE MACHINE VAN DAENDELS (1806-1811) 55
Muntinghes uitgangspositie in 1806 56
De wereld van Batavia 57
De eerste Indische maanden van Muntinghe 60
De komst van Daendels 62
Muntinghe en de ‘oudgasten’ 65
Een vloed aan besluiten 66
De koloniale staat 69
Kennisverwerving 74
Muntinghe als hoogste rechter 76
Muntinghe en het hervormingsprogramma 79
Gehuwd en weer gescheiden 82
Muntinghe onder Janssens 84
De opbouw van een koloniale staat 87
3 JAVA ALS LABORATORIUM (1811-1816) 91
De komst van de Britten 92
Aan de slag voor een nieuw regime 95
Een onvergetelijk feest 99
De val van Yogyakarta 102
Slavernij 104
Vrienden 108
Landhervorming 109
Drie stelsels 111
Muntinghes adviezen over de landrente 113
Dorpshoofden of individuele boeren 117
De landverkoop 123
Corruptie 126
De deceptie van Raffles en Muntinghe 129
4 EEN NIEUWE START (1816-1817) 135
De commissarissen-generaal 136
Een nieuwe rol voor Muntinghe 138
Muntinghes landgoederen 140
Oproer op de particuliere landerijen 145
Muntinghes interventie 148
Onderzoek naar de oorzaken 150
De rol van de Europese landheren 152
Muntinghes persoonlijkheid en de beeldvorming 155
Muntinghes plan voor Indië 159
De ‘uitvinding’ van het dorp 164
Angst om de vingers te branden 167
Het transnationale netwerk 170
De koffielanden 172
Naar Palembang 173
5 DE ‘OORLOG VAN MUNTINGHE’ (1818-1819) 177
Het sultanaat Palembang 180
Muntinghes eerste maatregelen 182
Geopolitieke betekenis van het conflict in Palembang 184
Muntinghes eerste tocht naar het binnenland 186
Muntinghe als bestuurder van Palembang 190
Muntinghes tweede expeditie 193
Opstand in het binnenland 197
De zege van Badaruddin 201
Opstand op Bangka en een verpletterende nederlaag 204
De religieuze factor in het verzet tegen de Europese overheersers 209
De persoonlijke gevolgen voor Muntinghe 211
Naspel 214
6 MUNTINGHE ALS RAAD VAN INDIË (1820-1822) 217
Muntinghe en de Nederlandse handel 219
Een nieuw begin op Borneo 222
Land, bevolking en handel van Borneo 226
Etnische en raciale aspecten 233
Sumatra’s Westkust 236
Een nodeloos en overtollig rad 237
Het leven op Bidara Cina 242
Muntinghe en de Europese kolonisatie 244
Ujung Berung en Sukabumi 247
De Europese landheer als parasiet 250
De afloop van de affaire De Wilde, Muntinghe vertrekt 256
7 MUNTINGHES VERBLIJF IN NEDERLAND EN DE NHM (1823-1825) 259
Een komeet verschijnt 260
Muntinghe en het verdrag met Engeland 261
Muntinghe en de Nederlandsche Handel-Maatschappij 263
Muntinghes reis langs de handelshuizen 265
Muntinghes adviezen aan Willem I over de handel 269
Over de nieuwe Maatschappij 271
De oprichting van de nhm 273
De Koninklijke Commissie 275
Confrontatie 277
Teleurstelling 281
Terug naar Indië 283
8 MUNTINGHES LAATSTE JAREN (1825-1827) 287
Terug in Batavia 288
Bij Muntinghe thuis 291
De Java-oorlog 293
Afnemende gezondheid, botsing met Du Bus 296
Een keer ten kwade 299
Missie naar de Vorstenlanden 301
Muntinghes laatste kolonisatieadvies 304
Palembang ten slotte, Muntinghes ontslag 307
Muntinghes dood 311
Terugblik op de laatste jaren 313
De Indische hemel 316
EPILOOG 317
Verantwoording 321
Bronnen 321
Spelling en terminologie 322
Woord van dank 323
Noten 327
Vreemde-woordenlijst 385
Geraadpleegde primaire bronnen 389
Literatuur en gedrukte bronnen 395
Illustratieverantwoording 437
Index 439
Reviews 'De koloniale illusie'
Website bij het boek
Op de website www.coloniallives.nl vind je meer informatie over de totstandkoming van De koloniale illusie, over de gebruikte bronnen, kaarten en spin-off van het onderzoek.
In de media
‘Jan Folkerts schreef een fascinerend boek over Herman Warner Muntinghe (1773-1827), een tamelijk schilderachtige figuur, op de overgang van de vroegmoderne naar de moderne tijd, over de staatkundige en economische inrichting van de kolonie.’ – NRC
