Basisboek ethiek en recht in de gezondheidszorg

Inhoud Basisboek ethiek en recht in de gezondheidszorg

Voorwoord 11

Corrette Ploem & Yolande Voskes

1 Een inleiding over de ethiek

Guy Widdershoven & Yolande Voskes

1.1 Inleiding 15

1.2 Ontwikkelingen in de ethiek van de gezondheidszorg 15

1.3 Principebenadering 17

1.4 Dialogische hermeneutiek 19

1.5 Zorgethiek 21

1.6 Theoretische en normatieve aspecten van de zorg 23

1.7 Moreel beraad 26

2 Een inleiding over het rechtethiek van de gezondheidszorg

Johan Legemaate & Corrette Ploem

2.1 Inleiding 31

2.2 Betekenis en doelstellingen van het recht 31

2.3 Bronnen van recht 33

2.4 Het toepassen van juridische regels 36

3 De relatie tussen zorgverlener en patiënt

Corrette Ploem & Yolande Voskes

3.1 Inleiding 41

3.2 Ethische principes en wet- en regelgeving 43

3.3 Goede zorg en zorgplicht 46

3.4 Rechten van de patiënt 51

3.5 Modellen van de zorgverlener-patiëntrelatie 58

3.6 Medisch beroepsgeheim en privacybescherming 61

3.7 Goed patiëntschap 66

3.8 Tot slot 68

4 De wilsonbekwame patiënt

Kees Blankman & Sylvia Gerritsen

4.1 Inleiding 73

4.2 Ethische en juridische uitgangspunten 74

4.3 Wat is wils(on)bekwaamheid? 76

4.4 Wilsonbekwaamheid in het recht 78

4.5 Hoe is wilsbekwaamheid vast te stellen? 80

4.6 Schriftelijke wilsverklaring 84

4.7 Wilsonbekwaamheid in specifieke situaties 85

4.8 Vertegenwoordiging bij wilsonbekwaamheid 87

4.9 Tot slot 90

5 Zorgverlening aan kinderen en jongeren

Vivianne Dörenberg & Eva Asscher

5.1 Inleiding 95

5.2 Ethische en juridische uitgangspunten 96

5.3 Wettelijke regeling van informatie en toestemming 99

5.4 Handelen bij tegengestelde visies op het belang van het kind 105

5.5 Handelen bij zorgen om een kind 112

5.6 Tot slot 116

6 Verplichte zorg in de psychiatrie

Corrette Ploem & Yolande Voskes

6.1 Inleiding 121

6.2 Ethische benaderingen van dwang en drang 124

6.3 Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg 127

6.4 Toepassing van verplichte zorg in verschillende settings 139

6.5 Klachtrecht, schadevergoeding en vertrouwenspersonen 143

6.6 Toezicht 145

6.7 Tot slot 145

7 Onvrijwillige zorg bij ouderen en verstandelijk gehandicapten

Brenda Frederiks & Christien Muusse

7.1 Inleiding 149

7.2 Ethische aspecten van onvrijwillige zorg 151

7.3 Wet zorg en dwang 152

7.4 Juridische en ethische aspecten van onvrijwillig(e) opname / verblijf 159

7.5 Klachtrecht en de rol van een cliëntenvertrouwenspersoon 162

7.6 Toezicht 163

7.7 Wet zorg en dwang en het ziekenhuis 164

7.8 Tot slot 164

8 Begin van het leven

Merel Spaander & Marcel Zuijderland

8.1 Inleiding 169

8.2 Ethische en juridische uitgangspunten 170

8.3 Fertiliteit 172

8.4 Vóór de geboorte 182

8.5 Rond de geboorte 190

8.6 Tot slot 193

9 Rond het levenseinde

Johan Legemaate & Suzanne van de Vathorst

9.1 Inleiding 197

9.2 Ethische en juridische uitgangspunten 198

9.3 De toenemende aandacht voor beslissingen rond het levenseinde 200

9.4 Normaal medisch handelen rond het levenseinde 202

9.5 Juridische regels rond levensbeëindiging op verzoek 204

9.6 De morele grondslag van de Nederlandse euthanasiepraktijk 206

9.7 De rol van de schriftelijke wilsverklaring 209

9.8 De relatie tussen euthanasie en palliatieve zorg 210

9.9 Levensbeëindiging zonder verzoek 212

9.10 Grensgevallen en combinaties van medische handelingen 213

9.11 Tot slot 214

10 Orgaandonatie en -transplantatie

Vivianne Dörenberg & Rien Janssens

10.1 Inleiding 219

10.2 Ethische en juridische uitgangspunten 220

10.3 Van volledig beslissysteem naar systeem van Actieve Donor Registratie 222

10.4 Orgaandonatie bij leven 224

10.5 Huidige regeling van postmortale orgaandonatie 228

10.6 Procedure voor orgaantransplantatie na overlijden 230

10.7 Rol van de nabestaanden 234

10.8 Gerichte postmortale orgaandonatie 236

10.9 Orgaandonatie na euthanasie 238

10.10 Tot slot 238

11 Medisch-wetenschappelijk onderzoek

Corrette Ploem & Mariëtte van den Hoven

11.1 Inleiding 243

11.2 Ethische en juridische uitgangspunten 245

11.3 Normen voor onderzoek met mensen 251

11.4 Normen voor onderzoek met gegevens 256

11.5 Normen voor onderzoek met lichaamsmateriaal 258

11.6 Wetenschappelijke integriteit en toezicht 261

11.7 Tot slot 263

12 De organisatie van de zorg

Roland Bertens & Mariëlle Diepeveen

12.1 Inleiding 269

12.2 Ethische en juridische uitgangspunten van het zorgstelsel 271

12.3 Het zorgstelsel: werking op hoofdlijnen 273

12.4 Marktwerking in de zorg 276

12.5 Gevolgen van marktwerking in de zorg 278

12.6 Keuzes in de zorg 280

12.7 Tot slot 283

13 Kwaliteit van zorg

Johan Legemaate & Suzanne Metselaar

13.1 Inleiding 287

13.2 Juridische uitgangspunten 289

13.3 Kwaliteit van zorg als persoonsgerichte zorg 294

13.4 Omgaan met verschillende visies op kwaliteit van zorg 299

13.5 Toetsing van kwaliteit van zorg 302

13.6 Toezicht op de kwaliteit van zorg 304

13.7 Tot slot 306

14 Zorgtechnologie

Corrette Ploem & Marieke Bak

14.1 Inleiding 311

14.2 Ethische principes en wet- en regelgeving 314

14.3 Precisiegeneeskunde, genoomtechnologie en mensverbetering 319

14.4 Digitalisering en kunstmatige intelligentie 325

14.5 Tot slot 334

15 Publieke gezondheidszorg en preventie

Rogier Simons & Mariëtte van den Hoven

15.1 Inleiding 339

15.2 Wat is publieke gezondheid? 341

15.3 Recht op gezondheid en preventie 342

15.4 Ziektebestrijding: infectieziektebestrijding en vaccinatie 344

15.5 Ziektebestrijding: bevolkingsonderzoek 354

15.6 Gezondheidsbescherming en -bevordering 359

15.7 De niet-preventieve publieke gezondheidszorg 362

15.8 Tot slot 363

16 Omgaan met incidenten en klachten

Johan Legemaate & Eva van Baarle

16.1 Inleiding 369

16.2 Een rechtvaardige cultuur 371

16.3 Toenemend belang van openheid over incidenten en fouten 374

16.4 Beleid gericht op openheid over incidenten 376

16.5 Klachten van patiënten 377

16.6 Tuchtrecht 379

16.7 Schadevergoeding 380

16.8 Strafrecht in de gezondheidszorg 381

16.9 Wat te doen bij een incident (waaronder een fout) of een klacht? 382

16.10 Tot slot 384

Lijst met gebruikte afkortingen 386

Over de auteurs 390

Register 392