De Atlantische pelgrim
John Lothrop Motley en de Amerikaanse ontdekking van Nederland
In De Atlantische pelgrim beschrijft Verheul hoe John Lothrop Motley (1814-1877) de beroemdste historicus van de Verenigde Staten werd en hoe de internationale bestseller van Motley, The Rise of the Dutch Republic (1856), bepalend werd voor de Nederlandse én Amerikaanse geschiedschrijving.
De Nederlandse geschiedenis als voorbeeld
Motley zag de Nederlandse samenleving als een historisch voorbeeld van onafhankelijkheid. Hij slaagde erin het oude beeld dat men had van een zompig land met stilstaand water en zelfgenoegzame burgers te vervangen door een heroïsch model van vooruitgang, welvaart en vrijheidsdrang.
Willem van Oranje een Amerikaanse held?
Door zijn pen werd Willem van Oranje een Amerikaanse held, de Nederlandse opstand tegen Spaanse onderdrukking een episode in de universele strijd voor gewetensvrijheid en nationale zelfbeschikking, en het kleine Nederland een mondiale voorbeeldcultuur. Hij schetste een existentiële titanenstrijd tussen de principes van vrijheid en tirannie die zijn Amerikaanse lezers een nieuw inzicht gaven in hun eigen geschiedenis na de Amerikaanse revolutie.
John Lothrop Motley
Wat bracht een vermogende Amerikaan uit Boston, zonder Nederlandse voorouders, ertoe zich te richten op de geschiedenis van de Nederlandse Opstand? En hoe maakte dit onderwerp hem tot een van de meest populaire geschiedschrijvers van zijn eeuw? Motley blijkt een man met vele gezichten te zijn: romanschrijver, vertrouweling van Otto von Bismarck en koningin Sophie, én een historicus die een onuitwisbare stempel op de geschiedschrijving heeft weten te drukken.
Over het omslag:
‘Motley had zich voor de gelegenheid gekleed in een lange overjas, vest, overhemd met hoge boorden en een uitbundig gestrikte das, de kledij van een gegoede burger. Zijn haar was op artistieke lengte geknipt met de elegante lok half over het voorhoofd, de snor en overdadig krullende ringbaard waren naar Duitse mode gecoiffeerd. Hij nam een staande pose aan voor het geschilderde zuiltje waar ook zo velen voor hem geportretteerd waren. Hij keek op aanwijzing van Brady peinzend maar vastbesloten naar links in de verte. De opening van de sluiter op de lens van de grote houten camera markeerde een belangrijk moment. Motley had erkenning gevonden als een nationale beroemdheid.’
"In zijn meeslepend geschreven biografie maakt de Utrechtse amerikanist Jaap Verheul duidelijk hoezeer politiek en geschiedschrijving verweven waren."
- Thomas von der Dunk, de Volkskrant, vier van de vijf sterren
"De Atlantische pelgrim leest af en toe als een negentiende-eeuwse versie van Forrest Gump (1985) van Winston Groom. Steeds is Motley op plekken waar het gebeurt: hij heeft entree bij Abraham Lincoln, raakt bevriend met literaire grootheden als Longfellow en Thackeray. Deze academische monografie is ook een klokgave, en bij vlagen meeslepende, biografie."
- René van Stipriaan, NRC, vier van de vijf sterren
