Systeemgericht leiderschap

Inleiding

Van coachend leidinggeven naar systeemgericht leiderschap 12

Leiderschap als te ontwikkelen kwaliteiten 12

Doelgroep 13

Wat je kunt verwachten van dit boek 14

Hoofdstuk 1 Kennismaken met systeemgericht leiderschap 15

1.1 T heoretische fundamenten van systeemgericht leiderschap 15

1.2 De essentie van systeemgericht leiderschap 20

Hoofdstuk 2 Jij als leider 25

2.1 De dynamiek van leiderschap 25

2.2 Jezelf kennen als leider 27

2.3 Jezelf (blijven) ontwikkelen als systeemgericht leider 31

Wat neem je mee uit dit hoofdstuk? 35

Hoofdstuk 3 Leiderschapsrollen en -perspectieven 37

3.1 De drie leiderschapsrollen 37

3.2 Van rollen als leider naar leiderschapsperspectieven 40

3.3 Visieperspectief: betekenis geven en anderen daarin meenemen 41

3.4 Managementperspectief: concreet maken, organiseren, monitoren en knopen doorhakken 43

3.5 Normperspectief: normen bewaken en levend houden 44

3.6 Ontwikkelperspectief: gericht op ontwikkeling van individuen, teams en organisatie 45

3.7 Integratie van de perspectieven 46

3.8 Jezelf als volger: maak je bijdrage bespreekbaar 48

3.9 T ijdelijk leiderschap 49

Wat neem je mee uit dit hoofdstuk? 51

Hoofdstuk 4 Systeemgericht handelen begint met systeemgericht kijken 53

4.1 Je organisatie als systeem zien 54

4.2 Communicatie ‘lezen’ op verschillende niveaus 55

4.3 Kijken vanuit verschillende posities: ik, jij, wij of als buitenstaander 57

4.4 Van ‘uitzoomen’ naar patronen zien 60

4.5 Circulaire patronen zien 61

4.6 Patronen van ongemak en wrijving 61

4.7 Anderen meenemen in systeemgericht kijken 63

Wat neem je mee uit dit hoofdstuk? 63

Hoofdstuk 5 Vijf succesfactoren voor het versterken van het systeem 65

5.1 Meetlat 65

5.2 Eigenaarschap 67

5.3 Terugkoppeling 69

5.4 Mindset 71

5.5 Hier-en-nu 72

5.6 De echte kracht: succesfactoren met elkaar verbinden 73

Wat neem je mee uit dit hoofdstuk? 74

Hoofdstuk 6 Samenwerking en interactie versterken 77

6.1 De term ‘team’ 77

6.2 T eamgericht inzetten van leiderschapsperspectieven 78

6.3 Meetlat voor samenwerking 80

6.4 Teameigenaarschap 64

6.5 Wat de groep raakt, bespreken in de groep 82

6.6 T eams coachend faciliteren 82

6.7 Patronen zien en benoemen 87

6.8 Gelegenheidsteams 89

Wat neem je mee uit dit hoofdstuk? 90

Hoofdstuk 7 Systeemgericht leiderschap richting individuele medewerkers 91

7.1 De ‘standaard’ HR-cyclus 92

7.2 In gesprek over de meetlat (‘doelstellingengesprek’) 93

7.3 Dagelijkse interactie 96

7.4 Terugkoppelgesprekken 97

7.5 T erugkoppeling in de teamcontext 98

7.6 Gesprekken over onvoldoende functioneren 99

Wat neem je mee uit dit hoofdstuk? 101

Hoofdstuk 8 Ontwikkelingsgericht begeleiden van medewerkers 103

8.1 Vormen van ontwikkelingsgericht begeleiden 103

8.2 Wel of niet persoonlijk coachen als leidinggevende 105

8.3 Hulpmiddelen voor ontwikkelingsgericht begeleiden 107

8.4 Aandachtspunten bij persoonlijke gesprekken 109

Wat neem je mee uit dit hoofdstuk? 111

Hoofdstuk 9 Teams helpen ontwikkelen richting zelfstandigheid 113

9.1 Het ideaal van zelfstandige teams 113

9.2 Klassieke kijk op teamontwikkeling 115

9.3 Niet-lineaire blik op teamontwikkeling 119

9.4 Alternatief werkmodel: het beste team is het team dat het beste past in deze context 121

9.5 T eammeetlat voor ontwikkeling op basis van het werkmodel 123

9.6 Verder vormgeven aan teamontwikkeling 126

Wat neem je mee uit dit hoofdstuk? 129

Hoofdstuk 10 Systeemgericht leiderschap in conflictsituaties 131

10.1 Wanneer is ‘gedoe’ een conflict? 131

10.2 Ken jezelf als het om conflicten gaat 132

10.3 Leiderschapsrollen bij conflicten 133

10.4 Je bijdrage in verschillende conflictfasen 134

10.5 Faciliteren gesprek bij conflict tussen twee teamleden 137

10.6 Faciliteren teamgesprek bij conflicten 139

10.7 Conflict tussen medewerker en (andere) leidinggevende 142

10.8 Conflict met een medewerker 144

Wat neem je mee uit dit hoofdstuk? 145

10 Systeemgericht leiderschap

Hoofdstuk 11 Systeemgericht leiderschap & verandering 147

11.1 Systeemgericht kijken naar veranderen 147

11.2 De taal van verandering 148

11.3 Voorspellen waar het lastig kan worden 150

11.4 Inspelen op de dynamiek die verandering oproept 151

11.5 Veranderen koppelen aan teamontwikkeling 153

11.6 Samen zichtbaar krijgen waar het team in deze transitie staat 154

11.7 Van transitiefasen naar teamkwaliteiten 156

11.8 Leider in verandering 158

Wat neem je mee uit dit hoofdstuk? 160

Hoofdstuk 12 Als het echt lastig wordt 161

12.1 Medewerker waaraan je je rot ergert 162

12.2 Medewerker waarmee je medelijden voelt 164

12.3 Als je niet kunt plaatsen wat er gebeurt in je relatie met een medewerker 165

12.4 Overvallen door emoties in een teamsituatie 166

12.5 Situaties in het grotere systeem 168

Wat neem je mee uit dit hoofdstuk? 170

Bijlage 1 Reageren op verschillende niveaus 173

Bijlage 2 Teamprocessen volgens het 10C-model 175

Bijlage 3 Nadere toelichting op verschillende typen ‘goede’ teams 177

Bijlage 4 Conflicthanteringsstijlen 181

Bijlage 5 Samenvatting online artikelen 185

Bronnen 187