Ontwikkeling in de groep
Groepsdynamica bij kinderen en jongeren
Van ‘brandjes blussen’ naar bewust sturen van de groep
Kinderen en jongeren ontwikkelen zich niet in hun eentje, maar in de groep. Ontwikkeling in de groep laat zien hoe je groepsdynamiek kunt lezen én benutten. Je leert groepsprocessen sneller herkennen, snapt beter waarom een groep vastloopt of juist floreert en krijgt concrete handvatten om met kleine interventies veel effect te hebben. Zo bouw je aan een positief klimaat, waarin kinderen zich veilig voelen, verantwoordelijkheid nemen en elkaar verder helpen.
Het boek bestaat uit twee helder opgebouwde delen. Deel I neemt je stap voor stap mee door de fasen van groepsontwikkeling bij kinderen en jongeren. Per fase koppelen de auteurs theorie en onderzoek aan praktijkvoorbeelden, ontwikkelingslijnen en wat dit betekent voor jouw rol als begeleider of docent. Deel II zoomt in op actuele en complexe thema’s: diversiteit (o.a. gender, seksualiteit, cultuur), verschillende typen groepen (sport, vrijetijd, hanggroepen, leefgroepen, online) en professioneel begeleiden met oog voor methodisch handelen, begeleidingsstijlen, observatie en doelgerichte interventies.
Online leeromgeving
De bijbehorende online leeromgeving maakt het eenvoudig om theorie direct naar je praktijk te vertalen. Je krijgt toegang tot een breed aanbod aan spel- en werkvormen per fase, reflectie- en verdiepingsopdrachten, filmpjes over groepsdynamische processen en kant-en-klare tools zoals een observatie-onderlegger, een vragenlijst conflicthantering en een stappenplan voor rouw en afscheid in groepen. Aanbevolen literatuur helpt je om verder te lezen of lessen en trainingen te verrijken.
Voor wie
Ontwikkeling in de groep is bedoeld voor hbo-studenten en professionals in onderwijs, hulpverlening en welzijn die dagelijks met groepen werken: in de kinderopvang, het primair en voortgezet onderwijs, het middelbaar en hoger beroepsonderwijs en de (jeugd)zorg. Voor iedereen die verder wil kijken dan ‘dat ene kind’ en bewust wil bouwen aan sterke, veerkrachtige groepen, is dit een praktisch en verdiepend basisboek.
Opbouw van het boek
Deel I: Fasen van groepsontwikkeling
1 Kinderen en jongeren in groepen
1.1 Wat is een groep?
1.1.1 Verschillen tussen groepen kinderen of jongeren en groepen volwassenen
1.1.2 Typering van verschillende soorten groepen
1.1.3 Theorieën over groepsontwikkeling
1.1.4 Veiligheid in de groep
1.2 Ontwikkeling
1.2.1 Relevante ontwikkelingstheorieën
1.2.2 Leerprocessen
1.2.3 Hechting en behoeften
1.3 Begeleiding van groepen
1.3.1 Aandachtspunten
1.3.2 Positieve feedback
1.3.3 Algemene speltips per fase
2 Vorming: kinderen komen bij elkaar
2.1 Groepsvorming
2.1.1 De basisbehoefte ‘erbij horen’
2.1.2 Het nut van groepen
2.1.3 Groepsfenomenen binnen de vorming
2.2 Toetreden tot een groep
2.2.1 Aantrekkelijke groepen
2.2.2 Mogen meedoen
2.2.3 Nietmogenmeedoen
2.3 Begeleiding: bij elkaar brengen
2.3.1 Faciliteren van de vorming
2.3.2 Begeleiden van impopulaire kinderen
2.3.3 Tips
3 Normering: kinderen vormen normen
3.1 Sociaalpsychologische theorieën
3.1.1 Groepsdoelen
3.1.2 Groepsnormen en groepswaarden
3.1.3 Sociaalpsychologische processen
3.2 Ik vind er wat van!
3.2.1 Morele ontwikkeling
3.2.2 Empathie
3.2.3 Agressie
3.3 Begeleiding van de normeringsfase
3.3.1 Groepsnormen
3.3.2 Eigen normen en waarden van de begeleider
3.3.3 Moreel denken stimuleren
3.3.4 Spel- en werkvormen
4 Bestorming: kinderen aan de leiding
4.1 Bestorming
4.1.1 Vanuit de sociale psychologie: wie wordt de baas?
4.1.2 Machtsgebruik
4.1.3 Machtsmisbruik
4.2 Ik ben de baas
4.2.1 Waarom kinderen de ‘baas’ willen zijn
4.2.2 Een goede leider
4.2.3 Identiteit
4.2.4 Invloed uitoefenen
4.3 Leidinggeven
4.3.1 Sociale-uitwisselingstheorie
4.3.2 Autoriteit hanteren in de bestorming
4.3.3 Het begeleiden van conflicten
4.3.4 Tips om de behoefte aan invloed te begeleiden
4.3.5 Spel leiden en leidersspellen
5 Prestatie: kinderen maken er wat van
5.1 Prestatie
5.1.1 Soorten groepen
5.1.2 Bereidheid van het individu om zich in te zetten voor het groepsdoel
5.1.3 Samenwerken
5.1.4 Persoonlijk contact
5.1.5 Individueel gewin versus groepsgewin
5.1.6 Wij versus zij 1885.2 Wat ik doe
5.2.1 Presteren
5.2.2 ‘Ik ben de beste’
5.2.3 ‘Ik durf dat niet’
5.3 Begeleiding van de presterende groep
5.3.1 Samenwerking in de groep
5.3.2 Omgaan met faalangstige kinderen
5.3.3 Tips voor spelbegeleiding
5.3.4 Werkvormen voor in de prestatiefase
6 Opheffing: kinderen laten los
6.1 Opheffing
6.1.1 Opheffing in de verschillende groepen
6.1.2 Visies op de opheffing
6.1.3 ‘Ik stap eruit’
6.1.4 ‘We zetten jou eruit’
6.2 Afscheid nemen van je groep
6.2.1 Afscheidsrituelen
6.2.2 Zelf verder
6.3 Afsluiten
6.3.1 Faciliteren van het afscheid en begeleiden van de transfer
6.3.2 Evaluatie
Deel II: Diversiteit, speciale groepen en begeleiding
7 Diversiteit in de groep
7.1 Groepsrollen
7.1.1 Verschil tussen normen en rollen
7.1.2 Onderscheid tussen leiders en volgers
7.1.3 Belbin: teamrollen
7.1.4 Gielis et al.: functies binnen de groep
7.1.5 Transfer en countertransfer
7.2 Gender- en seksuele diversiteit
7.2.1 Genderdiversiteit
7.2.2 Seksuele diversiteit
7.3 Deelidentiteiten
7.4 Etniciteit en cultuur
7.4.1 Verschillen in culturele achtergrond
7.4.2 Omgaan met diversiteit in de groep
7.4.3 Tips om een groep inclusief te begeleiden
7.5 Communicatie
7.5.1 Communicatie in de groep
7.5.2 Communicatie met de groep
8 Kinderen in speciale groepen
8.1 Vrijetijdsgroepen
8.1.1 Sportgroepen
8.1.2 Recreatieve groepen
8.1.3 Tips voor het begeleiden van activiteiten met recreatieve groepen
8.2 Agressie en prosociaal gedrag door groepsleden
8.2.1 Hanggroepen
8.2.2 Groepscriminaliteit
8.2.3 Prosociaal gedrag in groepen
8.3 Leefgroepen
8.3.1 Wat is een leefgroep?
8.3.2 Soorten leefgroepen
8.3.3 Leven in een leefgroep
8.3.4 Een leefgroep begeleiden
8.4 Online groepen
8.4.1 Online communiceren
8.4.2 Kinderen begeleiden bij hun gedrag online
9 Kinderen worden begeleid
9.1 De groep leren kennen
9.2 Methodisch handelen
9.3 Begeleidingsstijlen
9.3.1 Begeleiden in de kinderopvang
9.3.2 Begeleiden van 2,5 jaar tot en met volwassenheid
9.3.3 Begeleidingsniveaus volgens Remmerswaal
9.3.4 Onderwijsstijlen volgens de Roos van Leary
9.3.5 Opvoedstijlen
9.3.6 Interventies
9.4 Leerstijlen
9.4.1 De leerstijlen van Kolb
9.4.2 Verwerving van de vier leerstijlen
9.4.3 Het effect van de verschillende leerstijlen op de groep
9.5 Motivatie
9.6 Begeleiden van groepen waarin wordt gepest
9.6.1 Pesten: verschil tussen jongens en meisjes
9.6.2 Pesten en de groep
9.6.3 Pesten tegengaan
Literatuur
Register
Over de auteurs
Extra voor studenten:
Bij deze uitgave is additioneel studiemateriaal beschikbaar voor studenten. Deze kun je benaderen via de url in het boek: www.coutinho.nl/ontwikkeling-groep-druk3
Ook interessant
