Relaxed en met vertrouwen sturen in groepsdynamiek
Een goede basiskennis van groepsdynamica geeft je als docent meer zelfvertrouwen voor de klas. Het stelt je in staat om bewust acties in te zetten of een groep ruimte te geven. Zo faciliteer je een groep waarin leerlingen zich veilig kunnen ontwikkelen en optimaal kunnen leren.
Complexe klassen en groepsdynamica
“Docenten hebben de neiging om individueel te kijken naar kinderen en te onderschatten wat je kan doen met groepsdynamica”, zegt Ilona de Zeeuw-Jans, kinder- en jeugdpsycholoog. “In Ontwikkeling in de groep leggen we de link tussen groepsdynamica en individuele ontwikkeling. Met theorie, instrumenten en praktijkvoorbeelden. Het is een compleet naslagwerk. Uit de praktijk hoor ik dat ons boek inspireert om weer eens na te denken over hoe je dingen doet.”
“Juist nu kunnen docenten kennis van groepsdynamica goed gebruiken”, vindt Marianne Luitjes, docent bij de opleiding pedagogiek aan de HAN. “De klassamenstelling is complexer dan twintig, dertig jaar geleden. Er zijn veel kinderen uit complexe gezinnen, andere culturen, met een rugzakje of taalachterstand.”
Relaxter voor de groep
Met kennis van de groepsfases en groepsdynamica weet een docent wat hij kan verwachten. Hij voelt beter aan wanneer hij moet sturen en wanneer de groep ruimte kan krijgen, zegt De Zeeuw-Jans. “Je kunt beter inspelen op wat er in de groep gebeurt en biedt meer voorspelbaarheid. Dat voelt voor kinderen veilig en er ontstaat meer ruimte voor de inhoud.” Luitjes vult aan: “Dat klopt, je staat met die kennis zelfverzekerder en relaxter voor de groep. Je komt niet in een negatieve cirkel van controle willen hebben.”
Oefen bijvoorbeeld eens met: ‘Ik denk dat jullie dit wel aankunnen’ of laat de groep zelf reflecteren op iets dat verkeerd ging.
Sturen of afwachten
Docenten zijn volgens Luitjes vaak geneigd om te gaan sturen als er iets misgaat, terwijl je ook gebruik kan maken van de dynamiek in een groep door juist los te laten. “Daarmee geef je vertrouwen aan een groep. Oefen bijvoorbeeld eens met: ‘Ik denk dat jullie dit wel aankunnen’ of laat de groep zelf reflecteren op iets dat verkeerd ging. Daar zijn prachtige voorbeelden van.”
Volgens De Zeeuw-Jans wordt dit nog makkelijker wanneer je de link legt tussen ontwikkelingspsychologie en groepsdynamica. “Dan begrijp je wat individuele kinderen en groepen in een bepaalde fase aankunnen. We laten in het boek zien waarom een interventie bij een bepaalde leeftijd wel of niet werkt.”
Actuele thema’s zoals genderdiversiteit
Ontwikkeling in de groep behandelt ook actuele thema’s, zoals genderdiversiteit, die de groepsdynamiek beïnvloeden. Volgens Luitjes ga je de fout in als je doet alsof er niets bijzonders is. “Kinderen moeten kennismaken met onderwerpen zoals genderdiversiteit, weten wat het is en begrijpen wat het met iemand doet. Wanneer je er als docent onvoldoende over weet, of het onderwerp lastig vindt, kan je iemand uitnodigen in de les, vanuit een organisatie of een ervaringsdeskundige.”
Luitjes: “Iedereen in een groep wil erbij horen, invloed hebben en persoonlijk contact kunnen maken met de anderen.” De Zeeuw-Jans: “Kinderen hebben vaak het idee dat ze de enige zijn. Daarom is het zo belangrijk om dingen in de klas bespreekbaar te maken, zodat ze weten dat ze er niet alleen voor staan.” Het faciliteren van een positieve groep, waarin leerlingen elkaar helpen en moeilijke dingen bespreekbaar zijn, zien de auteurs als de verantwoordelijkheid van de docent. “Je hebt daarin een voorbeeldrol.”
Kinderen hebben vaak het idee dat ze de enige zijn.
Zelfreflectie
Daarom is er naast alle theorie en praktijkvoorbeelden ook een paragraaf over zelfreflectie in het boek opgenomen. Docenten kunnen zich bijvoorbeeld spiegelen aan de onderwijsstijlen volgens de Roos van Leary. “Zo kom je erachter welke rol jij aanneemt ten opzichte van de groep”, legt Luitjes uit. “Ben je controlerend of meer meegaand, en hoeveel inspraak duld je? Straal je uit wat denkt dat je uitstraalt? Het mooiste is als je hierover in gesprek kan gaan met een klas. Waar doe ik het goed, en wat werkt niet bij jullie? Zo ben je meteen een mooi rolmodel om te laten zien dat je je open mag stellen en hulp kan vragen als je er zelf niet uitkomt.”
Ontwikkeling in de groep
Groepsdynamica bij kinderen en jongeren
Marianne Luitjes en Ilona de Zeeuw-Jans
Kinderen en jongeren leren ín en mét de groep. Ontwikkeling in de groep helpt (aankomende) professionals groepsprocessen snel herkennen en doelgericht sturen. De uitgave verbindt sociaal- en ontwikkelingspsychologie met de dagelijkse praktijk en laat per fase van groepsontwikkeling zien welke interventies, werkvormen en taal werken. Zo versterk je sociale veiligheid, samenwerking en individuele groei.