R.P. Cleveringa
Recht, onrecht en de vlam der gerechtigheid
Over R.P. Cleveringa – Recht, onrecht en de vlam der gerechtigheid
'Toen het op handelen aankwam, op 26 november 1940, had hij geen aansporing nodig om voor zichzelf te weten wat hij moest doen. Hij zag zijn houding zo helder als een bliksemschicht. Daar was een macht met miljoenen soldaten en hier was een Jood. De Jood moest van de universiteit uitgebannen worden en onze promotor wist onmiddelijk wat te doen. Dat was een grootse daad.' – Sir Winston Churchill over zijn promotor Cleveringa
De toespraak die de Leidse hoogleraar Rudolph Pabus Cleveringa (1894-1980) op 26 november 1940 hield tegen de Duitse bezetting, is uitgeroepen tot de belangrijkste Nederlandse redevoering van de twintigste eeuw. Hij besloot openlijk te protesteren tegen de nazi's, nadat die zijn leermeester Eduard Meijers hadden ontslagen omdat hij Joods was. Cleveringa sprak de studenten op beheerste toon toe en daags erna werd hij, precies zoals hij had verwacht, door de Sicherheitsdienst opgepakt en gevangengezet.
Deze grondig gedocumenteerde biografie gaat voor het eerst in op de gehele levensloop van Cleveringa. Waar haalde hij de moed vandaan om op te staan? Waren het zijn op vrijheid gerichte Gronings-Friese aard en opvoeding? Kwam het door zijn vorming tot een gedegen jurist, met een door Meijers geïnspireerde opvatting over recht en onrecht? En hoe reageerde hij na de oorlog op alle lof die hem werd toegezwaaid?
Gesteund door zijn vrouw en door het Leidse universitaire milieu kon Cleveringa zijn hoe hij was: onverschrokken en fijn van geest.
Kees Schuyt in gesprek met Linda van Putten van de Universiteit Leiden
Waarom wilde u een biografie schrijven over Cleveringa?
‘Daar heb ik een heel eenvoudig antwoord op: er was er nog geen. Ik was verbaasd dat bijna tachtig jaar na 1940 en bijna veertig jaar na zijn overlijden in 1980, nooit een echte biografie is verschenen. Ik wilde weten hoe zijn leven is verlopen. Wie was hij? Wat ging er vooraf aan zijn beroemde protestrede? Wat volgde er na de oorlog? Nu ik met pensioen ben, had ik er ruim de tijd voor.
Lees het hele interview hier terug.
Reviews 'R.P. Cleveringa'
In de media
'Een geweldig boek.' – Wim Berkelaar bij OVT Historische boeken
'Belangwekkend boek, in deze tijden van sterke mannen en gemarchandeer.' – Trouw Letter & Geest
'Een indringende tekening van de gesoigneerde liberaal Cleveringa.' – Jeroen Vullings in Historisch Nieuwsblad
Winnaar Oud Leiden Onderzoeksprijs 2022:
'Schuyts boek is een voortreffelijke monografie over een man wiens naam iedereen kent maar over wie vrijwel niemand meer weet dan dat hij 26 november 1940 een rede heeft gehouden die van blijvende betekenis is geweest voor de universitaire en Leidse geschiedenis. Die gebeurtenis is nu in een context geplaatst van zijn verdere rol in Leiden en daarbuiten voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Het mooi vormgegeven en geïllustreerde boek is voortreffelijk van opbouw en stijl en leest van het begin tot het einde als een roman.'