'Steeds voor alle arbeiders aanspreekbaar'

Sam van den Bergh, vooraanstaand Joods margarinefabrikant in Rotterdam, geboren in 1864 in het Brabantse Oss, behoort tot de aartsvaders van het moderne Nederlandse bedrijfsleven. Aan het begin van de twintigste eeuw schiep hij samen met zijn vier ‘margarinebroers’ een internationaal imperium met duizenden werknemers in Nederland, Engeland, Duitsland en Scandinavië. De onderneming ontstond in felle concurrentie met het margarinebedrijf van de eveneens uit Oss afkomstige katholieke familie Jurgens. Van den Bergh was ook de man die uiteindelijk met opponent Anton Jurgens vrede sloot en met hem in 1929 aan de wieg stond van de multinational Unilever.

Een veelzijdig en actief man: consistent liberaal politicus in het parlement en in de Rotterdamse gemeenteraad, in de fabriek lange tijd verwoed bestrijder van vakbonden, internationaal een vooraanstaand vertegenwoordiger van het Nederlandse Jodendom, cultuurbevorderaar en weldoener; een pater familias in een omvangrijke familie, supporter van zijn echtgenote Betsy Willing en haar activiteiten in de vrouwenbeweging en vanaf 1933 vechtend voor het lot van Joodse vluchtelingen uit Hitler-Duitsland.

Historicus Pim Reinders schrijft een indringend portret van dit rijkgeschakeerde leven, beginnend in het negentiende eeuwse, dorpse Oss, voortgezet in het drukke, vooroorlogse Rotterdam en in de stilte van het Wassenaarse landgoed Wiltzangk. Na een mislukte vlucht in juni 1940 vanuit zijn buitenplaats Arcadia aan de Franse Rivièra stierf Van den Bergh begin 1941 in Nice, ver weg van familie en vaderland.

‘Steeds voor alle arbeiders aanspreekbaar’ is een prachtige, met bedrijfsgeschiedenis vervlochten biografie.