Een schrijver in oorlog

Vasili Grossman werd in 1905 geboren in de stad Berdisjev in de Oekraïne. In 1941 trad hij in dienst van het Rode Leger als schrijver voor de legerkrant De Rode Ster en werd de populairste oorlogscorrespondent van Rusland. Het blad werd niet alleen in het leger maar ook onder het gewone volk grondig gelezen. Door verslag uit te brengen van de verdediging van Stalingrad, de val van Berlijn en de Holocaust werd Grossman een oorlogsheld. Anthony Beevor, schrijver van de bestsellers Stalingrad en Berlijn, is een van de grote bewonderaars van Grossman. De roman Life and Fate die Grossman in 1960 voltooide werd gezien als een gevaar voor het Sovjet regime beschouwd en publicatie werd verboden. Uiteindelijk wist men de tekst naar het Westen te smokkelen. In 1983, bijna twintig jaar na zijn dood, verscheen een Franse en een Engelse vertaling van de roman, die door velen als de grootste roman van de twintigste eeuw wordt gezien. Vasili Grossman stierf in 1964.

Antony Beevor las de aantekeningen van Grossman voor het eerst toen hij onderzoek deed voor zijn boek Stalingrad en werd er onmiddellijk door gegrepen. Beevor heeft Een schrijver in oorlog bezorgd, van een inleiding voorzien en samen met Loeba Vinogradova uit het Russisch vertaald.

Een schrijver in oorlog is gebaseerd op de aantekeningen die Grossman voor zichzelf maakte toen hij als schrijver in dienst was bij het Rode Leger. Hij had graag als soldaat in het leger gediend maar was daarvoor niet sterk genoeg. Als correspondent reisde hij met het leger mee. Vier jaar lang bevond hij zich aan het front en was getuige van de meest meedogenloze strijd ooit gevochten en beschreef die als geen ander. Grossman maakte de verschrikkelijke nederlagen van 1941 mee, de verdediging van Moskou en de gevechten in de Oekraïne. In augustus 1942 was hij gelegerd in Stalingrad. Vier maanden lang deed hij verslag van de strijd die daar in de straten gevoerd werd. In de winter van 1943 keerde het tij definitief. De oorlog was eigenlijk beslecht, maar het zou nog meer dan twee jaar duren voordat oost en west elkaar in Berlijn ontmoetten. De Duitsers trokken zich terug uit Stalingrad en het Rode Leger trok naar het westen en herveroverde ‘het moederland’. Grossman was aanwezig bij de tankslag bij Kursk, de grootste uit de geschiedenis en trok vervolgens met het leger Polen en Duitsland binnen. Majdanek en Treblinka waren de eerste concentratiekampen die het leger tegenkwam. Grossmans hartverscheurende en gedetailleerde verslag De hel van Treblinka,gebaseerd op gesprekken met overlevenden en omwonenden, werd later als bewijs gebruikt bij het Neurenberg Tribunaal.