In kringen van kanunniken

Vanaf het prille begin onder Willibrord en Bonifatius heeft Nederland kerken gekend, waar meerdere geestelijken met elkaar in één gemeenschap leefden. In de loop van de achtste en negende eeuw ontstonden dergelijke gemeenschappen in plaatsen als Utrecht, Elst, Dokkum, Staveren en Deventer. Zij speelden een belangrijke rol in de missie en namen een centrale plaats in binnen de organisatie van het nieuwe bisdom Utrecht. Deze vroege gemeenschappen - ook wel munsters geheten - zijn te vergelijken met kloosters, maar de discipline van de kanunnikengemeenschappen - later ook wel kapittels genoemd - was minder streng. Anders dan bij monniken hield het leven niet op bij de muren van het klooster. Kanunniken waren juist actief betrokken bij de missie, het kerkbestuur van de bisschop, de zorg voor de parochie en de opvang van armen en behoeftigen of pelgrims die hun kerk bezochten. Als zodanig waren zij zeer succesvol en gold de vita canonica tot in de twaalfde eeuw als de meest verspreide vorm van gemeenschappelijke religieus leven.

Tal van kloosterorden zijn in het verleden in kaart gebracht maar voor de kapittels ontbrak zo'n overzicht tot op heden. Kaj van Vliet brengt met deze studie voor het eerst samenhang in de vele, vaak zeer fragmentarische gegevens over de middeleeuwse kanunnikengemeenschappen in ons land. In kringen van kanunniken voorziet hiermee in een grote lacune in ons beeld van het religieuze leven in middeleeuws Nederland.