Kritiek van de zwarte rede
De belangrijkste brontekst over hoe we vandaag de dag moeten denken over slavernij, racisme, gelijkheid en ongelijkheid
Kritiek van de zwarte rede is een belangwekkende reflectie op hoe we vandaag de dag moeten denken over slavernij, racisme, gelijkheid en ongelijkheid. Achille Mbembe beschrijft de geschiedenis van de slavernij als product van het mondiale kapitalisme. Hij gaat in op het ontstaan van het menstype ‘neger’ en de vraag wat het betekent om daartoe gereduceerd te worden. Een van de thesen in dit boek is dat er na de afschaffing van de slavernij eerder meer dan minder ‘negers’ ontstaan – die niet noodzakelijk zwart zijn. Het gaat om al die mensen die economisch en maatschappelijk worden buitengesloten. Tegelijkertijd schetst Mbembe de manier waarop dit onderdrukkende stigma de kiem van bevrijding in zich kan dragen.
‘Over ras en racisme kan alleen worden gesproken in een taal die onvermijdelijk tekortschiet, een taal die grijs en soms inadequaat is. Vooralsnog volstaan we met de opmerking dat het ras een oerbeeld is. Omdat dit beeld nauwelijks een onderscheid weet te maken tussen buiten en binnen, tussen omhulsel en inhoud, verwijst het vooral naar de uiterlijke verschijningsvorm. Meer in de diepte is het ras een pervers complex dat angsten en kwellingen genereert, stoornissen in het denken en afgrijzen teweegbrengt, maar vooral een eindeloos lijden en tal van catastrofen veroorzaakt.’ – Fragment uit het boek
Over de auteur
Achille Mbembe (1957) is een van de grote denkers van het postkolonialisme. Tot zijn bekendste werken horen Kritiek van de zwarte rede en Necropolitiek. In 2025 wordt hij geëerd met de Spinozalens.
Oorspronkelijke titel: Critique de la raison nègre (2013)
Vertaling: Jeanne Holierhoek en Katrien Vandenberghe
Inhoudsopgave Kritiek van de zwarte rede
Inleiding. De vernegering van de wereld 9
Onwaarschijnlijke constructie 11
Het ras in de toekomst 15
1 Het rassensubject 21
Het fabuleren en de afgesloten geest 22
Nieuwe ijkpunten 36
Het substantief ‘Neger’ 42
Uiterlijke verschijningsvormen, waarheid en schijnbeelden 51
De logica van de omheining 56
2 De put vol waanbeelden 61
Uitgestelde menselijkheid 62
Bestempeling, verinnerlijking en omkering 64
Neger en Blanke, Blanke en Neger 69
Paradoxen in de naam 76
De kolossos van de wereld 82
Opdeling van de wereld 84
Nationaal-kolonialisme 95
Frivool en exotisch 101
Zelfverblinding 106
Grenzen aan de vriendschap 111
3 Verschil en zelfbeschikking 117
Liberalisme en raciaal pessimisme 118
Een mens zoals de andere mensen? 126
Het universele en het bijzondere 130
Traditie, geheugen en schepping 136
Circulerende werelden 140
4 Het kleine geheim 151
Verhalen over de potentaat 153
De enigmatische spiegel 160
Erotiek van de handelswaar 164
De zwarte tijd 174
Lichamen, standbeelden en beeltenissen 181
5 Requiem voor de slaaf 187
Veelheid en surplus 188
Het menselijke wrak 193
Over de slaaf en de rondwarende geest 198
Leven en arbeid 206
6 Klinisch beeld van het subject 215
De meester en zijn Neger 215
Rassenstrijd en zelfbeschikking 218
Opklimmen naar meer mens-zijn 222
Het grote geraas 230
Het emanciperende geweld van de gekoloniseerde 235
De wolk van glorie 241
Democratie en poëtica van het ras 244
Epiloog. Er is maar één wereld 253
Noten 261
Reviews 'Kritiek van de zwarte rede'
In de media
‘Een lucide, weloverwogen en bij vlagen poëtisch werk, op iedere pagina staan zinnen die je wil onderstrepen. Mbembe is een stem die in het voortwoekerende debat over racisme en immigratie in Europa node gehoord moet worden.’ – NRC ●●●●
‘Mbembe is uitgegroeid tot een van de belangrijkste stemmen van de zwarte minderheden in de VS en Europa. Kritiek van de zwarte rede is een urgent betoog tegen de achtergrond van een dolend Europa dat overspoeld wordt door mensen uit die andere wereld en dat bang is voor wat ze met zich meebrengt.’ – Bram Vermeulen in NRC.NEXT
‘Sommige inzichten van Mbembe zullen u treffen als een bliksemschicht.’ – Trouw ★★★★
‘Ik heb veel geleerd van Kritiek van de zwarte rede.’ – Hans Achterhuis in De Groene Amsterdammer
