Sociaal-liberalisme

De staat en het individu

Sociaal-liberalisme is tot op de dag van vandaag in de politiek een veelgebruikte term. Toch zijn slechts weinigen zich ervan bewust welke rijke traditie achter het begrip schuilgaat. Het waren eind negentiende eeuw de sociaal-liberalen die het liberalisme een nieuwe wending gaven. Het individu bleef centraal staan, doch geleidelijk ontstond meer oog voor de invloed die de omgeving had op (de ontwikkeling van) het individu. Niet langer was alleen staatsonthouding het devies, integendeel. Soms moest de staat te hulp geroepen worden om de individuele vrijheid daadwerkelijk mogelijk te maken.

Wat betekent sociaal-liberalisme?

Menig politicus profileert zich tegenwoordig als 'sociaal-liberaal', in kennelijke (of gespeelde) onwetendheid over wat dit begrip werkelijk inhoudt. Deze studie ruimt alle misverstanden over dit veelomvattende verschijnsel uit de weg. Historici Fleur de Beaufort en Patrick van Schie zetten in Sociaal-liberalisme de historische wortels van het begrip uiteen en duiden welke implicaties dit heeft voor hedendaagse sociaal-liberalen.

Inhoud

1. Het liberalisme en de liberale substromingen

Gemeenschappelijke kenmerken; individu en vrijheid

Klassiek-liberalisme

Ontplooiingsliberalisme

2. De negentiende-eeuwse voedingsbodem voor het sociaal-liberalisme

Particulier initiatief

Organische staatsleer

Toenemende ruimte voor staatsbemoeienis

Maar de sociaal-liberalen wilden meer…

3. De politieke theorie van het sociaal-liberalisme

Het sociaal-liberale individu

De samenleving als onderlinge verbondenheid

Harmonie als maatschappelijk streven

Geen recht zonder erkenning

Een plicht tot ontwikkeling en belangstelling

De staat als ‘voortbrengsel van kunst’

Hoe ‘vrij’ is een contract, hoe ‘verdiend’ een inkomen?

De vanzelfsprekende nationale gemeenschap

4. Sociaal-liberalisme rond 1900 in de praktijk

Nederland

Groot-Brittannië

Duitsland 

5. Hedendaags sociaal-liberalisme

Sociaal-liberalisme onder hedendaagse denkers?

6. Positionering van het sociaal-liberalisme en implicaties

Hedendaagse implicaties van het sociaal-liberalisme