Interview Je studenten zijn meer dan hun hoofd
Docenten willen gemotiveerde en betrokken studenten, maar in de praktijk haken veel jongeren af. Volgens Sylvia Bronkhorst en Julika Verhoeven komt dat doordat onderwijs te veel op het hoofd focust. Hun aanpak Hoofd, Hart & Handen — gericht op weten, voelen en doen — biedt een alternatief en is nu gebundeld in een boek.
Wat gebeurt er als we verder kijken dan alleen het hoofd?
‘Onderwijs richt zich enorm op het hoofd,’ zegt Julika. ‘Weten, begrijpen, analyseren. Belangrijk, maar het is slechts een deel van wat een mens nodig heeft.’ Sylvia vult aan: ‘Het hart – motivatie, interesse, urgentie – bepaalt of kennis landt. En de handen – doen, maken, ervaren – zorgen dat iets blijft hangen. Toch blijven we vaak maar informatie zenden.’ Ze lachen om het woord ‘dozénden’. ‘In ons boek besteden we een hele les aan stoppen met zenden. Geen enkele student is na twintig minuten luisteren nog alert. En wij eerlijk gezegd ook niet.’
Hoe creëer je een les die wel betrokken maakt?
Wat wél werkt, is een les die logisch en levendig is opgebouwd. ‘Je checkt in, doet iets samen, reflecteert en koppelt theorie aan wat net gebeurde,’ legt Julika uit. ‘Geen eindeloze uitleg, maar een actieve en persoonlijke les.’ Sylvia: ‘We willen dat studenten denken: dit gaat over míj. Als het onderwijs aansluit bij wie ze zijn – hun verlangens, talenten en onzekerheden – willen ze alles leren.’ Zweverig is het allerminst. ‘Een automotive student zei ooit: “In mijn opleiding is een antwoord goed of fout. Hier werkt dat niet zo. Daarom voelt het soms zweverig,”’ vertelt Sylvia. ‘Als dat de definitie van zweverig is, dan doe ik het ervoor. Want op de meeste grote vragen is gewoon geen duidelijk goed of fout antwoord.’
Waarom is deze aanpak juist nu nodig?
‘Steeds meer studenten voelen zich eenzaam,’ zegt Sylvia. ‘Dat zie je vaak niet aan de buitenkant.’ Julika: ‘Om te kunnen leren heb je een innerlijk kompas nodig. Weten wie je bent en wat je belangrijk vindt. Dat is hart. En juist dat staat onder druk.’ Daarom is community bouwen een kern van de methode. ‘Een klas waarin je kunt zeggen dat het even niet gaat, is een klas waarin je durft te leren,’ zegt Sylvia. ‘Zonder veiligheid geen groei.’
Is dat niet veel te ingewikkeld voor de gemiddelde docent?
‘Zeker niet’. Roepen Julika en Sylvia in koor. ‘Docenten denken dat dit extra tijd kost, maar het omgekeerde gebeurt. Je gaat mínder trekken. Als studenten begrijpen waarom ze ergens aan werken, hoef jij niet meer te duwen,’ zegt Sylvia. ‘Dan komt de motivatie vanzelf.’ In de HHH-methode is eigenaarschap zichtbaar: studenten nemen initiatief, kiezen hun route en reflecteren op hun stappen. ‘En dat werkt bevrijdend,’ zegt Julika. ‘Voor studenten én docenten. Vertragen in het begin, betekent versnellen in de loop van het traject.’
Hoe ziet een dag met Hoofd, Hart & Handen eruit?
‘Het gaat uiteindelijk niet om losse werkvormen, maar om de sfeer die daardoor ontstaat,’ zegt Sylvia. ‘Een dag waarin studenten echt landen, durven deelnemen en elkaar zien.’ In zo’n klas beweegt de groep vanzelf mee met de afwisseling van doen, denken en delen. ‘Je hoeft minder te sturen,’ vult Julika aan. ‘Omdat studenten voelen dat de les klopt.’ Het effect merk je de hele dag: meer rust, minder ruis, meer contact tussen studenten en meer lef om iets nieuws te proberen. ‘Je ziet dat ze opleven,’ zegt Sylvia. ‘Ze stellen vragen, pakken het woord, zoeken elkaar op. Er ontstaat ruimte voor ontwikkeling die je niet uit een boek haalt.’
Wat merken studenten?
‘Plezier,’ zegt Sylvia direct. ‘Ik wil dat studenten denken: ik wil hier zijn.’ Julika ziet vooral groei in zelfvertrouwen. ‘Studenten voelen: ik ben hier voor mezelf. Ik durf te experimenteren, initiatief te nemen. Dat is eigenaarschap.’ Een student zei: ‘Ik durfde nooit iets te zeggen in de les. Nu wel, door de openheid in de groep.’ Voor Sylvia is dat tekenend: ‘Ze ontdekken waar hun energie zit. Dat is misschien wel het grootste cadeau.’
Waar begin je als docent?
‘Met iets kleins,’ zegt Julika. ‘Eén quick win. Een check-in, een andere vraag, een activerende opdracht. Kleine interventies hebben groot effect.’ Sylvia: ‘Wacht niet op een studiedag. Begin morgen. Als jij verandert, verandert de klas met je mee.’ Ze glimlacht. ‘Je hoeft geen radicale ommezwaai te maken. Je hoeft alleen maar ruimte te maken voor leren dat klopt. De rest volgt.’
Ook interessant
Leren met Hoofd, Hart & Handen
Nieuwsgierig naar de Hoofd, Hart & Handen-aanpak? In Leren met Hoofd, Hart & handen lees je hoe deze onderwijsbenadering studenten in beweging brengt en persoonlijke groei stimuleert. Meer info >
Studenten aan het woord
Hoe ervaren studenten onderwijs dat verder gaat dan alleen kennisoverdracht? Drie studenten die les kregen volgens de Hoofd, Hart & Handen-aanpak vertellen hoe deze manier van leren hun studie én zelfbeeld veranderde. Wat eerst spannend voelde, groeide uit tot een waardevolle ervaring. Mini-interviews >
Leuker en effectiever lesgeven - 7 quick wins
Energieke lessen ontstaan niet door meer theorie of meer uitleg, maar door kleine didactische keuzes. Deze zeven praktische tips hebben meteen effect in je klas. Bekijk tips >