Inclusief schrijven

Bij Boom geloven we dat taal ertoe doet. De woorden die we kiezen kunnen verbinden, maar ook onbedoeld uitsluiten. Als auteur draag je met je studieboeken bij aan kennisdeling en vorming, en taal speelt daarin een grote rol. Door bewust stil te staan bij je formuleringen kun je bijdragen aan onderwijsmateriaal waarin iedere student zich gezien voelt.

Waarom inclusief schrijven ertoe doet

Er is geen pasklaar antwoord op de vraag wat inclusief schrijven inhoudt. Het is namelijk een taalontwikkeling die niet stilstaat. Taal staat in een sociale context, is in beweging, maar heeft wel degelijk veel invloed. De veranderlijkheid die taal eigen is ontslaat ons dan ook zeker niet van verantwoordelijkheid. Taal is namelijk meer dan een representatie van de werkelijkheid. Woordgebruik is een vormende kracht in onze werkelijkheid en essentieel voor een gevoel van (h)erkenning voor velen. Een doordachte woordkeuze draagt bij aan bewustwording rondom thema’s als inclusie en gelijkheid; het kan echt helpen om stereotypering en daarmee discriminatie tegen te gaan.

Taal is altijd in beweging, en inclusieve taal zodoende ook. Maar dit is geen vrijbrief om inclusief formuleren dan maar achterwege te laten. Voor je doelgroep, de gemeenschap die jouw taal tot zich zal nemen, speelt het een grotere rol dan je misschien denkt. Als je je als persoon nooit herkent in de teksten die je onder ogen krijgt, voel je je daadwerkelijk niet gezien. Hier willen we met inclusief schrijven aandacht voor vragen. Een kleine handeling voor jou als auteur kan een ander sterken in hun bestaansrecht.

Schrijven met oog voor al je lezers

In polariserende tijden wil je voorkomen dat een wij/zij-gevoel wordt versterkt. ‘Othering’ is een heel menselijke valkuil, maar als je dit zwart op wit zet, geef je het veel kracht mee. Daar zit een stukje verantwoordelijkheid waar je je als auteur van bewust mag zijn.

Vraag je af hoe jouw woorden overkomen op iemand met een andere achtergrond of andere waarden dan jij. Inclusief schrijven doe je niet voor jezelf, maar uit respect voor de ander. Ook al voelt het soms voor jou persoonlijk wat overdreven en pietluttig, voor een ander kan een inclusieve taalkeuze heel veel betekenen. Waarom zou je immers iemand niet aanspreken zoals diegene wenst?

De volgende vragen kun je in je achterhoofd houden tijdens het schrijven: Waarom ben jij, of is jouw groep, de norm? Wie is mijn doelgroep? Deze kan breder zijn dan je denkt, waardoor er meer diversiteit in je lezerspubliek zit dan gedacht. Vinden zij misschien andere zaken zwaarwegender dan ik persoonlijk? Bedenk tijdens het schrijven dat je niet voor jezelf inclusief formuleert, maar voor (al) je lezers.

Variatie, representatie en taalkeuzes in de praktijk

Inclusieve taal respecteert de diversiteit in de samenleving. En dat geldt voor de hele samenleving. Een uiteenlopende studentenpopulatie moet zich gezien voelen. Van non-binair persoon tot iemand met een confessionele achtergrond: studenten in Nederland zijn er in alle soorten en maten.

Je hoeft dus zeker niet alle namen in je casussen te vervangen door genderneutrale namen, maar breng bewust variatie aan. Het is toch mooi als een student met een migratieachtergrond ook de eigen naam eens tegen kan komen in de leermethode? Of dat er eens genderneutrale voornaamwoorden worden gebruikt. Wees je bewust van het feit dat de witte man lange tijd de norm is geweest. Er is nog steeds een inhaalslag te maken.

De genderneutrale voornaamwoorden zijn voer voor discussie. Er zijn zo lang dezelfde voornaamwoorden in zwang geweest dat het ongemakkelijk kan voelen als er nieuwe opties worden geïntroduceerd. Onbekend is onbemind. Taal is gekoppeld aan identiteit en emotie; dat verklaart het mogelijke gevoel van onbehagen als de taal een duidelijke verandering doormaakt. Enerzijds is dit geen onlogische reactie, anderzijds is deze ongemakkelijkheid een relatief klein leed in vergelijking met het gebrek aan representatie dat anderen al lange tijd ervaren.

Soms is het, juist in bijvoorbeeld een casus in een studieboek, wel belangrijk om iets te zeggen over iemands identiteit. Hoe doe je dit dan inclusief? Dan is het belangrijk om diegene niet te vereenzelvigen met één kenmerk van diens identiteit. Gebruik ‘transgender’ niet als zelfstandig naamwoord, maar schrijf over een transgender persoon of iemand die transgender is.

Hulp voor auteurs

Zoek je een handige checklist? We hebben met een werkgroep vanuit de verschillende fondsen van Boom een auteursinstructie gemaakt. Hier vind je handige tips en trucs. En klop met specifieke vragen vooral ook bij ons aan. Het is belangrijk je niet te laten afschrikken; met een paar relatief concrete handelingen maak je een tekst al een stuk inclusiever.

Er zijn naast de auteursinstructie van Boom verschillende stijlgidsen online te vinden, bijvoorbeeld de Incomplete stijlgids van Women inc., Het Gevoelig Lexicon van de Standaard en Het taaldossier van One World.