Doelzin: 

De school zorgt voor een rijke taal- en leesomgeving.

Het gaat hierbij om:  

• aanbieden van taalactiviteiten in betekenisvolle contexten;
• aanbieden van een veelzijdig en actueel aanbod van jeugd- en young adultliteratuur binnen een vaste leesroutine;
• aanbieden van kennis en vaardigheden uit het leergebied Nederlands in onderlinge samenhang;
• stimuleren van de leesmotivatie en de durf om te spreken en te schrijven; 
• ruimte bieden aan verschillende talen en taalvariëteiten van leerlingen.  

Toelichting voor KERN Nederlands:

KERN Nederlands biedt taalactiviteiten zoveel mogelijk aan in betekenisvolle contexten. De boeken bevatten bovendien veel leestips om leerlingen en docenten op weg te helpen. 

(Havo/vwo oefenboek leerjaar 1)

In deze opdracht bedenken leerlingen hoe ze een ongeletterde buurvrouw kunnen helpen in verschillende (authentieke) taalsituaties.

Doelzin: 

De school stimuleert de taalontwikkeling van de leerlingen in alle gebieden.

Het gaat hierbij om:  

• stimuleren van betekenisvolle activiteiten waarin school- en vaktaal en vakspecifieke vaardigheden verworven kunnen worden; 
• stimuleren van het gebruik van rijke teksten over inhoudelijke thema’s in alle leergebieden; 
• stimuleren van taalproductie en interactie in alle leergebieden;
• stimuleren van aandacht voor taalverzorging en taalgebruik in alle leergebieden;
• aanbieden van een schoolbrede set van aanpakken en flexibel inzetbare strategieën bij het ondersteunen van taalactiviteiten in de andere leergebieden.

Toelichting voor KERN Nederlands:

KERN Nederlands stimuleert betekenisvolle activiteiten waarin schooltaal en vakspecifieke taalvaardigheden verworven worden. Er wordt gewerkt met authentieke en rijke teksten die ook afkomstig zijn uit andere leer- en vakgebieden.

(Havo/vwo handboek)

In deze les wordt een brontekst uit een ander leergebied gebruikt om te laten zien hoe taalontwikkeling hierin een rol speelt.

Doelzin: 

De leerling toont begrip van zakelijke en literaire teksten.

Het gaat hierbij om:  

• aandachtig luisteren, kijken of aandachtig vloeiend lezen;
• inzetten en uitbreiden van woordenschat, kennis over taal en kennis van de wereld;
• inzetten en uitbreiden van kennis over de vorm van teksten: tekstsoorten, tekststructuren, literaire genres, verteltechnieken; 
• beschrijven van perspectieven, communicatieve doelen, publiek, context; 
• in eigen woorden weergeven van de hoofd- en bijzaken, de hoofdgedachte en betekenis van een tekst, passend bij het lees- of luisterdoel;
• flexibel toepassen van verschillende aanpakken en begripsverhogende strategieën.

Toelichting voor KERN Nederlands:

KERN Nederlands traint leerlingen om aandachtig te luisteren en kijken en om vloeiend teksten te lezen, door tips en strategieën aan te bieden voor het oriënteren op en begrijpen van verschillende soorten teksten. Hierbij is er aandacht voor het inzetten en uitbreiden van de eigen woordenschat en het koppelen van kennis over taal en de wereld aan de onderwerpen van de teksten.

(Oefenboek g/v leerjaar 1)

In deze les worden literaire genres verkend door populaire voorbeelden te vergelijken.

Doelzin: 

De leerling evalueert en reflecteert op zakelijke en literaire teksten.

Het gaat hierbij om:

• benoemen van inhoudelijke relaties binnen en tussen verschillende teksten;
• benoemen van verschillen en overeenkomsten in feiten, meningen, argumentatie en perspectieven; 
• benoemen van tegenstrijdige en overeenkomstige inhoud en framing binnen en tussen teksten;
• evalueren van bruikbaarheid en betrouwbaarheid van teksten;
• reflecteren op de waarde, inhoud en vorm van de teksten.

Toelichting voor KERN Nederlands:

In KERN Nederlands krijgen leerlingen meerdere teksten met hetzelfde onderwerp of over hetzelfde thema, waarover vergelijke vragen worden gesteld. Leerlingen onderzoeken zo de bruikbaarheid en betrouwbaarheid van verschillende teksten, met aandacht voor diverse en actuele onderwerpen.

(Handboek havo/vwo)

Deze voorbeeldtekst laat het gebruik van feiten, meningen en argumenten in een recensie zien.

Doelzin:

De leerling spreekt en schrijft afgestemd op doel, publiek en context.

Het gaat hierbij om:

• hanteren van een passende aanpak;   
• in eigen woorden verwerken van informatie uit verschillende bronnen tot een gestructureerde tekst met bronvermelding;
• inzetten en uitbreiden van kennis over de vorm van teksten: tekstsoorten, tekststructuren, verteltechnieken;
• schrijven op letter-, schrift- en tekstniveau met een leesbaar handschrift en typschrift, en verstaanbaar spreken;
• reviseren van de tekst met het oog op doelgerichte communicatie: taalgebruik en taalverzorging.

Toelichting voor KERN Nederlands:

De spreek- en schrijfopdrachten bij KERN Nederlands laten leerlingen vooraf nadenken over het doel, het publiek en de context waarin hun gesproken of geschreven tekst plaatsvindt. Er is veel aandacht voor de voorbereiding met behulp van stappenplannen en checklists. 

(Oefenboek g/v leerjaar 1)

In deze paragraaf schrijven leerlingen stapsgewijs een gebruiksaanwijzing voor een modern apparaat.

Doelzin:

De leerling gebruikt taal op een creatieve manier.

Het gaat hierbij om:

• verkennen van creatief taalgebruik van anderen in literaire en zakelijke teksten;
• verwoorden van eigen gedachten, ervaringen, gevoelens en fantasieën;   
• experimenteren met klanken, woorden, zinnen, literaire genres, taalregels, taalconventies en visuele vormen;
• verkennen van kenmerken van de ontluikende eigen stijl en het talig repertoire;
• waarderen van creatief taalgebruik.

Toelichting voor KERN Nederlands:

KERN Nederlands laat leerlingen kennismaken met creatief taalgebruik in literaire en zakelijke teksten. Leerlingen onderzoeken zowel de functie als het esthetische aspect van creatief taalgebruik en oefenen met het verwoorden van eigen ideeën, gedachten, ervaringen, gevoelens en fantasieën op een aantrekkelijke manier.

(Oefenboek g/v leerjaar 1)

Leerlingen krijgen in deze paragraaf stappen aangereikt om hun eigen identiteit en die van figuren in een verhaal te omschrijven.

Doelzin:

De leerling schrijft om tot kennisopbouw of begrip te komen.

Het gaat hierbij om:

• noteren van hoofd- en bijzaken, indrukken en vragen bij gelezen, bekeken of beluisterde inhoud;
• samenvatten van gelezen inhoud; 
• verwoorden, onderbouwen en ordenen van gedachten, verworven inzichten en kennis in een tekst of schema;
• inzetten en uitbreiden van school- en vaktaal;
• schrijven op letter-, schrift- en tekstniveau met een leesbaar handschrift en typschrift.

Toelichting voor KERN Nederlands:

KERN Nederlands laat leerlingen veel schrijven om informatie uit teksten te verwerken. Er wordt zo geoefend met het goed verwoorden, onderbouwen en ordenen van de eigen gedachten. De boeken zijn zo ontworpen dat leerlingen de verwerking van opdrachten maken in een apart schrift (of in leerwerkboeken bij vmbo-basis/kader). Zo oefenen leerlingen met het ontwikkelen van een leesbaar handschrift.

(Oefenboek havo/vwo leerjaar 1)

Leerlingen maken een schematische samenvatting van een tekst op basis van hoofd- en bijzaken.

Doelzin:

De leerling verkent de betrouwbaarheid van verschillende bronnen.

Het gaat hierbij om:

• identificeren van kenmerken van aangereikte bronnen: maker, tekstsoort en verschijningsdatum;
• benoemen van inhouds- en vormelementen die vragen oproepen;
• vergelijkend beoordelen en selecteren van bronnen op basis van hun betrouwbaarheid.   

Toelichting voor KERN Nederlands:

KERN Nederlands leert leerlingen stapsgewijs om zelfstandig naar bronnen in verschillende media te zoeken. 

(Oefenboek havo/vwo leerjaar 1)

Leerlingen vergelijken de zoekresultaten van twee boekenwebsites.

Doelzin:

De leerling voert gesprekken afgestemd op doel, gesprekspartner(s) en context.

Het gaat hierbij om:

• inzetten en uitbreiden van vaardigheden om gesprekken constructief te laten verlopen: luisteren, herkennen van signalen en passend reageren op de gesprekspartner(s);
• actief deelnemen aan gesprekken;
• afstemmen van taalgebruik, stemgebruik en non-verbale communicatie op communicatief doel en on- en offline context;
• verzamelen en inzetten van informatie afgestemd op kennis, achtergrond, standpunt en perspectief van de gesprekspartner(s); 
• toepassen van gespreks- en taalconventies, passend bij de gespreksnorm.  

Toelichting voor KERN Nederlands:

KERN Nederlands besteedt veel aandacht aan het voeren van gesprekken. Leerlingen oefenen met het inzetten en uitbreiden van vaardigheden om gesprekken constructief te laten verlopen, zoals goed luisteren, het herkennen van non-verbale signalen en reageren op bepaalde uitingen. Het doel is om leerlingen het vertrouwen te geven dat ze actief deel kunnen nemen aan gesprekken.

(Oefenboek havo/vwo leerjaar 1)

Leerlingen denken na over de verschillen in gesprekken en hun eigen ervaringen met verschillende soorten gesprekspartners. 

Doelzin:

De leerling voer gesprekken om tot kennisopbouw, begrip of een aanpak te komen.

Het gaat hierbij om:

• verwoorden van kennis, ideeën en standpunten met onderbouwing;
• vragen om toelichting, verklaring of bevestiging;
• luisteren naar, doorvragen op en ter discussie stellen van de ideeën en perspectieven van de gesprekspartners; 
• accepteren of verwerpen van andermans ideeën met argumenten;
• samenvatten van inzichten, verwoorden van oplossingen of trekken van conclusies.

Toelichting voor KERN Nederlands:

KERN Nederlands traint leerlingen om in gesprekken wanneer nodig te vragen om toelichting, verklaring of bevestiging, zodat de gesprekspartners elkaar goed begrijpen. Daarnaast is er aandacht voor het perspectief van de ander en het accepteren of verwerpen van andermans ideeën, op basis van kwaliteit van iemands argumenten.

(Oefenboek g/v leerjaar 2)

Leerlingen bevragen elkaar en onderzoeken of ze elkaar goed begrijpen in een gesprek.

Doelzin:

De leerling reflecteert op het proces en evalueert het product van een taalactiviteit.

Het gaat hierbij om:

• ontvangen en geven van feedback; 
• reflecteren op het proces: de gemaakte keuzes in aanpak en strategieën tijdens en na de uitvoering van een taalactiviteit;
• beoordelen van het product van de taalactiviteit aan de hand van aangereikte criteria; 
• formuleren van leerdoelen voor proces en product bij toekomstige taalactiviteiten.

Toelichting voor KERN Nederlands:

KERN Nederlands besteedt veel aandacht aan het reflecteren op eigen taalactiviteiten, met als doel de aanpak van schrijftaken en spreekopdrachten stapsgewijs te verbeteren. Leerlingen lezen regelmatig elkaars teksten en voorzien deze van feedback die ze vervolgens samen bespreken. 

(Oefenboek g/v leerjaar 1)

Leerlingen wisselen onderling schrijfproducten uit, geven elkaar feedback en verbeteren vervolgens hun producten.

Doelzin:

De leerling beschouwt de relatie tussen vorm en betekenis van taal.

Het gaat hierbij om:

• verkennen hoe letterklanken, klemtoon, intonatie en ritme samenhangen met de betekenis van taal; 
• inzicht tonen in de opbouw van complexe woorden om de betekenis af te leiden;
• beschrijven hoe de betekenis in complexe zinnen bepaald wordt door de woordvolgorde en de zinsdelen;
• verkennen hoe register, stijlmiddelen en opbouw van teksten een relatie heeft met het communicatieve doel;
• functioneel gebruiken van taalkundige begrippen en taalbeschouwingsstrategieën bij het redeneren over de spelling en grammatica.

Toelichting voor KERN Nederlands:

Leerlingen krijgen bij KERN Nederlands inzicht in de opbouw van woorden en hoe de betekenis van woorden kan worden afgeleid. Bij de theorie en bij opdrachten over spelling en grammatica is er bovendien aandacht voor hoe de regels voortvloeien uit het systeem daarachter, en welke rollen klanken of andere vormkenmerken hierbij spelen.

(Handboek havo/vwo)

Het begrip ‘congruentie’ wordt uitgelegd aan de hand van toegankelijke voorbeeldzinnen.

Doelzin:

De leerling toont inzicht in regels en procedures voor spelling, formulering en interpunctie.

Het gaat hierbij om:

• correct formuleren op woord-, zins- en tekstniveau;
• verbinden van vorm en betekenis om de correcte spelling te achterhalen;
• ontwikkeling van spellingbewustzijn en spellinggeweten; 
• reflecteren op gemaakte keuzes in woorden en zinnen;
• inzetten van hulpmiddelen en bronnen om regels en procedures correct toe te passen en teksten te redigeren.

Toelichting voor KERN Nederlands:

De boeken van KERN Nederlands bevatten aparte modules voor spelling en grammatica: hierin worden de regels en procedures voor het correct spellen van woorden en het formuleren van zinnen per onderdeel en in oplopende moeilijkheid behandeld en geoefend.

(Handboek havo/vwo)

Leerlingen denken na over het belang van taalverzorging en in hoeverre mensen elkaar daarop beoordelen.

Doelzin: 

De leerling verkent hoe je met taal uiting geeft aan identiteit.

Het gaat hierbij om:

• verkennen van het eigen talige repertoire in relatie tot hoe je wilt overkomen en tot welke groepen je wilt behoren: talen en taalvariëteiten, gebaren, lichaamstaal; 
• experimenteren met het eigen talige repertoire in relatie tot publiek, doel en context;
• reflecteren op hoe je overkomt op anderen op basis van bewuste keuzes in het eigen talige repertoire;
• reflecteren op hoe andere mensen hun talig repertoire benutten om uiting te geven aan hun identiteit;
• waarderen van het eigen talige repertoire.

Toelichting voor KERN Nederlands:

KERN Nederlands besteedt uitgebreid aandacht aan de relatie tussen taal en identiteit door lessen die onder andere ingaan op taalvariëteiten, gebarentaal, sociolect en lichaamstaal.

(Handboek havo/vwo)

Leerlingen leren hoe taalgebruik je identiteit bepaalt.

Doelzin:

De leerling verkent taalvariatie en taalverandering in het Nederlandse taalgebied.

Het gaat hierbij om:

• verkennen van verschillende taalvariëteiten van het Nederlands: school- en vaktaal, groeps- en streektalen en talen in beroepscontexten;
• vergelijken van de contexten waarin verschillende talen en taalvariëteiten worden gebruikt;
• benoemen van overeenkomsten en verschillen tussen het Nederlands en andere talen en taalvariëteiten op klank-, woord- en zinsniveau;
• reflecteren op overtuigingen over verschillende talen en taalvariëteiten;
• verkennen van veranderingen in taalgebruik onder invloed van tijd, media en maatschappelijke ontwikkelingen.  

Toelichting voor KERN Nederlands:

KERN Nederlands besteedt uitgebreid aandacht aan verandering in het Nederlandse taalgebied door lessen die ingaan op hoe de Nederlandse taal zich in de loop der tijd heeft ontwikkelen en zal blijven ontwikkelen.

(Handboek havo/vwo)

Leerlingen leren hoe het Nederlands zich in de loop der tijd heeft ontwikkeld.

Doelzin: 

De leerling toont inzicht in zakelijke tekstgenres.

Het gaat hierbij om:

• benoemen van kenmerken met betrekking tot context, doel, inhoud en vorm, passend bij een genre;
• herkennen van genrespecifieke kenmerken van taalgebruik;
• reflecteren op gebruik van genrekenmerken in relatie tot het communicatieve doel.  

Toelichting voor KERN Nederlands:

Bij KERN Nederlands wordt aandacht besteed aan zakelijke tekstgenres zoals een e-mail, een werkstuk of een betoog. Bij de bespreking van een genre staan context, doel en inhoud voorop. 

(Oefenboek g/v leerjaar 2)

In de afsluitende opdracht in deze les wordt gekeken naar genrekenmerken van profielwerkstukken.

Doelzin:

De leerling toont inzicht in de overtuigingskracht van argumentatie.

Het gaat hierbij om:

• het herkennen van standpunt en argumenten in teksten;
• herkennen van de context waarin de argumentatie plaatsvindt;
• beoordelen van de geloofwaardigheid van de betoger;
• beschrijven hoe gevoelens worden opgeroepen bij het publiek. 

Toelichting voor KERN Nederlands:

In KERN Nederlands wordt overtuigingskracht behandeld vanuit de begrippen ethos, logos en pathos. Er wordt niet alleen inhoudelijk naar de argumentatie gekeken, maar ook naar de context waarin deze plaatsvindt en naar de spreker.

(Handboek havo/vwo)

In de handboekparagraaf De kunst van het redeneren wordt aandacht besteed aan ethos, pathos en logos.

Doelzin:

De leerling ontwikkelt een eigen leesvoorkeur.

Het gaat hierbij om: 

• lezen en beluisteren van boeken en teksten, van verschillende schrijvers en literaire genres;
• geven van een waardeoordeel over gelezen of beluisterde boeken en teksten op basis van literaire genres, eigen interesse en belevingswereld;
• aangaan van nieuwe leesuitdagingen op basis van eerdere lees-, luister- en kijkervaringen;
• beargumenteren van persoonlijke voorkeur op basis van reflectie op ervaringen met literatuur.  

Toelichting voor KERN Nederlands:

Bij KERN Nederlands starten leerlingen in leerjaar 1 met het aanleggen van een leesautobiografie waarin ze terug- en vooruitblikken op hun leesvoorkeuren.

(Oefenboek havo/vwo leerjaar 1)

Leerlingen leggen op basis van hun eerdere leeservaringen een boekenverlanglijst.

Doelzin:

De leerling verkent de waarde van literatuur.

Het gaat hierbij om:

• verwoorden van persoonlijke leeservaring- en beleving na het lezen van literatuur;
• verwoorden van opgedane inzichten en kennis over zichzelf op basis van literatuur; 
• verwoorden van opgedane inzichten en kennis over anderen op basis van literatuur;
• verwoorden van opgedane inzichten en kennis over de wereld en culturen op basis van literatuur.

Toelichting voor KERN Nederlands:

Bij KERN Nederlands leren leerlingen dat ze literatuur op verschillende wijzen kunnen benaderen en kunnen waarderen. 

(Handboek gymnasium/vwo+)

In deze les komen verschillende perspectieven om literatuur te waarderen aan bod.

Doelzin:

De leerling toont inzicht in verhalende teksten.

Het gaat hierbij om:

• beschrijven welk probleem of welke wens van een hoofdpersoon de motor van het verhaal is en hoe het verhaal zich ontwikkelt; 
• beschrijven van de verschillende rollen van personages, hun karakter en ontwikkeling;
• beschrijven hoe een schrijver verschillende verteltechnieken gebruikt om bepaalde effecten te bereiken;
• beschrijven hoe tijd, plaats en omstandigheden het verhaal beïnvloeden.

Toelichting voor KERN Nederlands:

Bij KERN Nederlands worden verhalende teksten benaderd vanuit de motor van het verhaal: een verlangen of wens van de hoofdpersoon, of een probleem dat in het verhaal moet worden opgelost. 

(Oefenboek g/v leerjaar 3)

De motor van een verhaal komt in deze les over plot, tijd en ruimte aan bod.

Doelzin:

De leerling toont inzicht in genrekenmerken van literatuur.

Het gaat hierbij om:

• onderscheiden van poëzie-, proza- en dramateksten op basis van genrekenmerken; 
• benoemen van het effect op de leesbeleving van verschillende genrekenmerken;
• analyseren van kenmerkend taalgebruik in literaire genres: figuurlijk taalgebruik, stijlfiguren, rijm en ritme;
• analyseren van kenmerkende visuele elementen in literaire genres: illustraties, vormgeving, typografie.

Toelichting bij KERN Nederlands:

Bij KERN Nederlands worden poëzie- en prozateksten met elkaar vergeleken op basis van hun genrekenmerken. Verschillende literaire genres worden verkend bij het bepalen van de eigen leesvoorkeur. 

(Handboek havo/vwo)

In deze les worden genrekenmerken van proza en poëzie met elkaar vergeleken.

Doelzin:

De leerling verkent literatuur die geschreven is in verschillende periodes en contexten.

Het gaat hierbij om:

• lezen, bekijken of beluisteren van literatuur uit verschillende tijden;
• verkennen van de tijd en context waarin het verhaal geschreven is; 
• benoemen van verschillen en overeenkomsten tussen historische teksten en de eigen tijd, leef- en belevingswereld;
• benoemen van universele thema’s in literatuur door de tijd heen.

Toelichting voor KERN Nederlands:

Leerlingen maken met KERN Nederlands in de onderbouw kennis met literaire historische teksten. Bij het verkennen van deze literatuur wordt altijd een koppeling gemaakt met het heden. 

(Oefenboek havo/vwo leerjaar 1)

Bij de afsluitende opdracht schrijven leerlingen een vervolg op een bewerkte versie van Hebban olla vogala.

Doelzin:

De leerling legt verbanden tussen de inhoud van literatuur en de periode en context waarin deze is geschreven. 

Het gaat hierbij om:

• beschrijven van verschillen en overeenkomsten tussen oudere en hedendaagse literatuur;
• beschrijven van verschillen en overeenkomsten tussen versies van literaire teksten;
• beschrijven van relaties tussen de periode en context waarin de tekst is geschreven en het wereldbeeld van de schrijver;
• beschrijven van opgedane inzichten over historische tijdsvakken;
• herkennen van literair-culturele sporen in literatuur uit heden en verleden. 

Toelichting bij KERN Nederlands:

Bij KERN Nederlands worden niet alleen hedendaagse romanfragmenten aangeboden, maar ook romanfragmenten uit eerdere historische periodes of fragmenten die in een bepaalde historische periode spelen. In de bespreking van deze fragmenten wordt een beroep gedaan op de historische kennis van leerlingen.

(Oefenboek havo leerjaar 3)

Bij de bespreking van Ik moet je verraden van Ruta Sepetys wordt ook ingegaan op de historische context waarin het verhaal zich afspeelt.