Filosofie van het kijken

Museumbezoekers blijven gemiddeld negen seconden voor een schilderij staan. Veel te kort om er recht aan te doen. Kun je beter leren kijken? Langer, intensiever, met een ruimere blik? Jazeker, zo blijkt uit de gesprekken die journalist Peter Henk Steenhuis voerde met filosofe Mieke Boon. Dit bijzondere boek werd bekroond met een nominatie voor de Socrates Wisselbeker, de belangrijkste filosofieprijs van Nederland.

Een verrassend voorbeeld uit het boek is Notion Motion, een eigentijds kunstwerk van Olafur Eliasson. Dat is een installatie waarbij je als toeschouwer eigenhandig golven veroorzaakt in een onzichtbare bak water, die je vervolgens op een scherm geprojecteerd ziet. Als je een tijd naar die golven blijft kijken, dan zie je dat het springerige lichtflitsen worden, of bobbels, of rimpelloze vegen. Je ontdekt met andere woorden hoeveel je zelf doet tijdens het kijken: je construeert een beeld. Dit verschijnsel wordt door Mieke Boon in verband gebracht met de waarnemingstheorie van Kant.

De aanpak van Boon en Steenhuis leidt tot vragen die je in de meeste kunstboeken niet aantreft. Vragen over kunst als meditatie, over aangeleerde gevoelens en ons romantische zelfbeeld, over balans en evenwicht, over de manier waarop we kijken en oordelen. Waarom worden we geraakt door een Mondriaan, Rembrandt of Vlaamse meester - of juist niet? Dit boek is een oefening om op verschillende manieren (filosofisch, historisch, ethisch, theologisch) te leren kijken. Niet alleen naar kunst, maar ook naar onszelf en naar de wereld om ons heen.Genomineerd voor de Socrates Wisselbeker 2010, de belangrijkste filosofieprijs in Nederland.