Op eigen kracht

Op eigen kracht gaat over de onafhankelijke werknemer: de werknemer die economisch en qua beleving onafhankelijk is van zijn werkgever, die een stevige positie op de arbeidsmarkt heeft en geen beroep hoeft te doen op de verzorgingsstaat. Volgens Kees Korevaar gaat dat niet zomaar. Er zijn bijvoorbeeld andere voorzieningen nodig, zoals betere vakopleidingen en bemiddeling in werk. Ook arbeidsorganisaties kunnen bijdragen aan de onafhankelijkheid van werknemers, stelt de auteur in het tweede deel van zijn boek. Bijvoorbeeld door hun organisatie te herontwerpen. Ook is er aandacht voor de nieuwe aspecten van vakmanschap. Beroepen veranderen namelijk door de jaren heen en dat heeft uiteraard ook gevolgen voor de eisen die aan werknemers gesteld worden. Het derde onderdeel van het boek is met name voor cao-onderhandelaars interessant. Hierin komen namelijk de dilemma`s tussen afhankelijkheid en onafhankelijkheid in de cao aan bod. Het uitgangspunt van dit boek is een cao die onafhankelijkheid genereert. Het boek is interessant voor cao-onderhandelaars, OR-leden en beleidsadviseurs. HR-professionals en leidinggevenden zullen het door de uitgebreide analyses wellicht iets minder snel ter hand nemen.

De verzorgingsstaat is afgebroken, de baan voor het leven bestaat niet meer, en dus is de werknemer aan zichzelf overgeleverd. In Op eigen kracht onderzoekt Kees Korevaar hoe HR-managers, cao-onderhandelaars en beleidsadviseurs hem daarbij kunnen ondersteunen.

In het voorwoord van Op eigen kracht spreekt Kees Korevaar, oud-vakbondsman en tegenwoordig werkzaam bij IVA, in bedekte bewoordingen zijn bezorgdheid uit over de gure wind die door de polder waait. Hij stelt dat de nieuwe vragen op de arbeidsmarkt alleen kunnen worden beantwoord door het bedrijfsleven en de werknemer zelf, maar dat het makkelijker zou zijn als er op politiek niveau hier wat meer steun voor kwam. Denk bijvoorbeeld aan de vraag wat het pensioen van de toekomst is en hoeveel risico`s werknemers kunnen dragen, `Het is jammer dat de politieke partijen die zich aangesproken voelen door dit soort vragen niet in de regering zitten. Het is ook jammer dat de partijen die wel delen in de regeringsmacht de herstructurering van de economie voor zich uit schuiven. Wat overblijft, is eigenlijk een soort wegbezuinigen van de arbeidsmarkt.’

Wie op basis van deze passage een stevig linkse politieke verhandeling verwacht waarin het geloof in de heilzame werking van de verzorgingsstaat en de rol van de vakbonden wordt gepredikt, komt enigszins bedrogen uit (of kan opgelucht ademhalen, natuurlijk, afhankelijk van de eigen politieke voorkeur). Want Op eigen kracht is toch vooral een praktijkboek waarin de eigen verantwoordelijkheid voor zijn loopbaan van de werknemer centraal staat. In het boek wordt onderzocht hoe werkgevers, vakbonden, ondernemingsraden en beleidsmakers de werknemer daarbij kunnen ondersteunen. In het vierde en laatste deel staan bijvoorbeeld een aantal methodes om de dialoog tussen werkgever en werknemer hierover op gang te brengen. Denk daarbij aan focusgroepen of `de beste manier om met oudere werknemers te praten’.

In die zin is Op eigen kracht een nuttig en leerzaam boek voor HR-managers en OR-leden die beseffen dat het binden en boeien van werknemers de komende decennia cruciaal wordt om als organisatie succesvol te zijn. Besteden ze daar onvoldoende aandacht aan, dan zou die werknemer er namelijk wel eens voor kunnen kiezen om helemaal op eigen kracht verder te gaan.

Ben Kuiken, journalist Managementboek Magazine. 

Om meteen met de deur in huis te vallen een heel belangrijke boodschap uit dit boek: `Mensen, zorg zelf voor een sterke positie op de arbeidsmarkt! Zorg dat je onafhankelijk bent!` Ik breng dat dikwijls ter sprake in ondernemingsraden, maar het lijkt wel of niemand zich er druk om maakt. Immers: als iedereen toch voor zichzelf moet zorgen, wat moet de ondernemingsraad er dan nog mee?

Ik maak niet anders mee dan dat mensen zich voor hun baan behoorlijk afhankelijk voelen. Van hun manager, van de onvermijdelijke POP`s, van de eigenlijk toch willekeurige beoordelingen, van hun team, van de klant - van wie eigenlijk niet? Want, zo hoor ik dikwijls, wat kan ik er nu helemaal aan doen? Enigszins terecht is dat wel. Jaap Peters schreef nog maar een paar jaar geleden niet voor niets zijn befaamde boek over `de intensieve menshouderij`. In Nederland, wel te verstaan.

Wat kun je doen om meer onafhankelijk te worden. Allereerst dit boek lezen. Wist je dat je op verschillende manieren afhankelijk bent? Historisch gezien had je een eeuw terug als arbeider niets te vertellen. Met de uit de hand gelopen verzorgingsstaat hoefde je niets te vertellen te hebben. Dan is er nog psychologische afhankelijkheid. Zeg maar: je bent bang voor de toekomst, je schaamt je voor je beroep, je weet niet met geld om te gaan. Dan leun je graag op anderen. Korevaar schrijft er nuchter over. En jij kunt jezelf daarmee de maat nemen.

Hoe zou je zijn als je onafhankelijk bent? Economisch, juridisch, psychologisch en als vakman? De tijden zijn veranderd en veranderen nog steeds. Hoe blijf je bij? Hoe zorg je dat je mee kunt in de manier waarop organisaties van productdenken naar procesdenken schuiven? Hoe denk je na over nieuw vakmanschap? En hoe helpt de cao daarbij? Moet die ook niet meer toegesneden zijn op onafhankelijke medewerkers?

Vragen die in dit nuchtere boek van een zeer betrokken schrijver aan bod komen. Geen boek om in één keer uit te lezen, wel een boek om een cursus aan te wijden.

Dit boek gaat over verandering in organisaties, arbeidsvoorwaarden en politiek waardoor werknemers zich (moeten) redden op eigen kracht. Oplossingen die de verzorgingsstaat te bieden had, bestaan niet meer of werken anders dan vroeger. Het boek beschrijft “onafhankelijke werknemers”. Zij zijn jong of oud, hoog of laag opgeleid, zelfstandig of in loondienst en zoveel mogelijk onafhankelijk van werkgever, arbeidsmarkt en overheid.

Onafhankelijke werknemers zijn werknemers die aan de eisen van deze tijd voldoen. In het boek Op eigen kracht, Arbeidsrelaties na de verzorgingsstaat beschrijft de auteur vier aspecten die de onafhankelijke werknemer typeren: werken aan het eigen vakmanschap of professionaliteit; juist gebruik van collectieve voorzieningen zoals scholing, revalidatie; het benutten van kansen op de arbeidsmarkt (externe mobiliteit); het zelf creëren van een financiële reserve. De aspecten worden in het boek uitgewerkt, zowel vanuit de optiek van organisatieverandering en HRM als vanuit de optiek van het arbeidsvoorwaardenbeleid.

Stilgestaan wordt bij de veranderende arbeidsmarkt, die zich kenmerkt door een afnemend belang van `Life-time employment` oftewel levenslang uitoefenen van een zelfde beroep. Gevolg is dat de grenzen van de verzorgingsstaat in zicht komen, omdat niet alle onzekerheden van mensen meer kunnen worden opgevangen. Werknemers zullen dan ook meer op hun eigen kracht moeten vertrouwen om verder te komen. Beschreven wordt wat er bij het proces naar meer zelfstandigheid of onafhankelijkheid komt kijken. Hierbij spelen een heroriëntatie op vakmanschap, inrichting van collectieve voorzieningen, het benutten van kansen op de arbeidsmarkt en het opbouwen van persoonlijke financiële reserves een rol. Rode draad door het boek is het ontwikkelen van mensen en het scheppen van de condities om dat te bereiken. De inhoud biedt veel aanknopingspunten voor het uitwerken van beleid op alle niveaus van organisaties. Het boek is bestemd voor HR -managers, vakbondsfunctionarissen en OR -leden, beleidsadviseurs en algemeen management. De auteur is werkzaam bij IVA Beleidsonderzoek en Advies (Universiteit van Tilburg) en expert in arbeidsmarktvraagstukken.

Recensent: P.Ä. Sternfeld