Leerlingen begeleiden naar eigenaarschap over hun leren
Zelfregulerend leren komt vaak ter sprake als het gaat over eigenaarschap van leerlingen. Toch blijft de vraag: hoe leren leerlingen dat eigenlijk? Uit het gesprek met Pieternel Dijkstra en Petra Bunnik, auteurs van de online methode Zelfregulerend leren voor de pabo, blijkt dat dit geen vaardigheid is die leerlingen in hun eentje ontwikkelen. Het is een gedeeld proces, waarin de leraar een cruciale rol speelt.
Zelfregulatie leer je niet los van anderen. Je leert het in relatie, met een leraar die het voordoet en begeleidt
Leerstrategieën zichtbaar maken en begeleiden
De eerste stap is dat leraren leerstrategieën expliciet maken. Veel leren gebeurt impliciet. Als leraar kun je dit zichtbaar maken door hardop te denken. Hoe lees je een tekst? Hoe los je een probleem op? Hoe corrigeer je jezelf? Door dit te demonstreren laat je zien dat leren een proces is waarin fouten en keuzes een plaats hebben.
Bunnik benadrukt dat dit geen kunstje is, maar een houding. “Je neemt de tijd om je eigen leerproces voor te leven. Dat vraagt vertraging,” zegt ze. Even stoppen, vragen stellen en stilstaan bij het waarom van keuzes helpt leerlingen ervaren dat leren bewust en doelgericht gebeurt.
De methode bespreekt veertien leerstrategieën, verdeeld over vijf domeinen: plannen, reflecteren, zelfmonitoring, motivatie en organisatievaardigheden. Deze strategieën vormen samen een systeem waarmee leerlingen grip krijgen op hun leren. Voor leerlingen zijn ze niet vanzelfsprekend. Leraren bouwen daarom een ‘steiger’: zolang leerlingen ondersteuning nodig hebben, staat deze er. Naarmate ze zelfstandiger worden, kan de leraar stap voor stap meer loslaten.
Feedback en balans
Feedback speelt een sleutelrol bij zelfregulerend leren. “Feedback op het resultaat is te smal,” zegt Dijkstra. “Het gaat erom dat leerlingen leren begrijpen wat werkte, waarom het werkte en hoe ze dat opnieuw kunnen inzetten.” Dat vraagt om vertrouwdheid met de leerling en inzicht in diens leerproces. Feedback kan mondeling, maar ook via reflectievragen, observaties of leerlinggesprekken.
Een terugkerend thema is de balans tussen begeleiding en ruimte geven. “Wat de ene leerling helpt, werkt bij een ander averechts. Soms moet je meer begeleiden, soms juist meer ruimte laten,” aldus Dijkstra. Het vraagt flexibiliteit van de leraar om mee te bewegen met de behoeften van leerlingen, zonder het overzicht te verliezen.
Meer dan technieken
Zelfregulerend leren gaat niet alleen over strategieën, maar ook over het ontwikkelen van een houding. Het draait om eigenaarschap: leerlingen moeten ervaren dat ze invloed hebben op hun eigen leren. Dat betekent een omgeving waarin reflectie normaal is, fouten leerzaam mogen zijn en leerstrategieën net zo belangrijk zijn als leerstof.
Niet alleen leerlingen, ook leraren blijven in ontwikkeling. “Begeleiden van zelfregulatie begint bij bewustzijn. Hoe leer ik zelf? Hoe geef ik feedback?” zegt Dijkstra. Door zelf te reflecteren groeien leraren mee met de praktijk. Zo wordt begeleiden van zelfregulatie een vaardigheid die zich steeds verder ontwikkelt.
Zelfregulerend leren voor de pabo
Pieternel Dijkstra & Petra Bunnik
Deze online methode biedt een stevig fundament en praktische handvatten. Je krijgt de theoretische achtergrond van de vijf domeinen van zelfregulerend leren én toegang tot de gereedschapskist van leerstrategieën. De methode bestaat uit zes modules – van metacognitieve kennis en vaardigheden tot motivatie en organisatievaardigheden – en is exclusief beschikbaar via Boom Academie. Theorie wordt geïntegreerd met video’s, opdrachten en zelftoetsen. Casussen verbinden de theorie met de praktijk en maken de kennis direct toepasbaar.