De stille kunst van redactie: vakwerk achter de schermen

Van taal- en leespassie naar het hbo 

Anns route naar het redactievak liep via verschillende landen en talen. Ze studeerde Engelse en Italiaanse taal en cultuur, werkte als vertaler in de Verenigde Staten en Spanje en gaf Nederlandse les aan anderstaligen. ‘Ik rolde eigenlijk toevallig de redactie in,’ vertelt ze. ‘Maar toen ik eenmaal merkte hoe mooi het is om een tekst die nog ruw en rommelig is helder en gestructureerd te maken, wist ik: dit is wat ik altijd al had moeten doen. De combinatie van precisiewerk en het overzicht houden over meerdere projecten tegelijk past precies bij mij.’ 

Na haar studie literatuurwetenschap en filosofie begon Aranka bij Boom. Eerst als uitgeefassistent en al snel als redactielid. Ze volgde haar studies uit liefde voor boeken, niet omdat ze precies wist waar ze naartoe wilde. ‘Het is niet echt een opleiding die schreeuwt: hier kan je wat mee,’ zegt ze. Bij Boom ontdekte ze al snel hoe goed het werk bij haar past. ‘Ik word heel blij van iets afronden, van een helder stappenplan dat uiteindelijk leidt tot een tastbaar product.’ 

Van ruwe tekst naar leermiddel dat werkt 

Inhoudelijke kwaliteit is meer dan foutloze zinnen. Het gaat er vooral om dat een leermiddel aansluit bij de student en recht doet aan het beroep waarvoor wordt opgeleid. Aranka: ‘Een boek vormt vaak het beeld dat studenten ontwikkelen van een beroep. Dat geeft ons een grote verantwoordelijkheid. Je wilt dat een tekst klopt, herkenbaar is en uitnodigt tot leren.’ Ann is vooral scherp op casuïstiek: ‘Echte, realistische situaties werken. Niet de standaardbeelden, maar cases met diepgang, waar studenten echt iets mee kunnen. Liever één sterke casus dan vijf oppervlakkige.’ 

Dat redacteuren daar een belangrijke rol in spelen, is volgens beiden evident. Zij zien welke onderdelen sterker kunnen, waar een auteur iets mist en hoe een tekst logischer kan worden opgebouwd. ‘De uitgever ziet het manuscript vaak al in een vroeg stadium,’ zegt Aranka, ‘maar wij zijn degenen die er vervolgens intensief doorheen gaan. Wij zien alle lagen, tot in de kleinste details.’ Die combinatie van detail en structuur, de diepte en het helikopterview, is precies wat het vak zo tof maakt. 

Diplomatie als vakvaardigheid 

Een bijzonder aspect van redactie is het intensieve en vaak heel persoonlijke contact met auteurs. Iedere auteur werkt op zijn of haar eigen manier, en juist die variatie maakt het vak interessant. Ann: ‘Diplomatie is echt een kerncompetentie. Je wilt een manuscript verder helpen en tegelijkertijd aansluiten bij de werkwijze van een auteur. Een boek is voor veel mensen een project waar veel tijd, aandacht en betrokkenheid in zit. Hoe je feedback geeft, bepaalt of iemand zich gesteund voelt.’ 

Aranka vult aan dat redactie ook vraagt om goed aanvoelen wat een tekst nodig heeft. ‘Soms heeft een auteur vooral behoefte aan meedenken op structuur, soms aan inhoudelijke reflectie of aan een frisse blik op onderwerpen als inclusieve taal of diversiteit. Je beweegt daarin mee, altijd met respect voor de auteur én het project.’ 

Dat maakt het werk mooi, maar soms ook wat op de achtergrond. Aranka: ‘Het hoort bij het vak dat je niet altijd zichtbaar bent. Auteurs bedanken vaak de uitgever of marketeer. En dat is helemaal prima. Maar soms denk ik wel: hé, wij hebben dit samen gedaan.’ 

Boeken, digitale modules en AI: een hybride toekomst 

Hoewel digitale leeroplossingen steeds belangrijker worden, blijft het boek volgens beiden onmisbaar. Ann: ‘Mijn dochters zitten al de hele dag achter een scherm. Voor studeren pakken ze liever een fysiek boek. En dan combineren ze dat met online oefeningen of video’s. Die mix werkt gewoon.’ 

Nieuwe technologieën, zoals AI, bieden kansen maar ook uitdagingen. Aranka: ‘AI kan helpen bij het ontwikkelen van vragen of opdrachten, maar alleen als je kritisch blijft. Ik kreeg een keer een oefentoets die duidelijk door een chatbot was gegenereerd. De afleiders klopten niet, de logica ontbrak. Dan verlies je kwaliteit. Studenten verdienen beter.’ Beide redacteuren benadrukken dat digitale middelen altijd ten dienste moeten staan van goed onderwijs, niet andersom. 

Wat maakt een project echt geslaagd 

Voor Ann is dat een combinatie van samenwerking en inhoud. Ze herinnert zich een project waarbij de auteur haar regelmatig vrolijke ingesproken berichten stuurde. ‘Alles liep soepel, de opdrachten waren sterk en we konden samen echt bouwen aan iets moois. Dan denk je: dit is waarom ik dit werk doe.’ Voor Aranka draait het eindresultaat om een fundamentele vraag: heeft de student hier iets aan? ‘Als je door het boek bladert en voelt: dit werkt, dit is helder, dit helpt, dan is het geslaagd.’ 

Wat het redactievak zo betekenisvol maakt 

De rol van redacteur vraagt nauwkeurigheid, empathie, taalgevoel en organisatietalent. En het is juist die mix die het vak zo leuk maakt: je werkt elke dag aan materiaal dat studenten helpt hun studie en toekomst vorm te geven. Aranka: ‘Je bent het maatje van een auteur, je helpt een idee vormgeven dat impact heeft op onderwijs.’ 

Redacteuren staan misschien niet op de voorgrond, maar zonder hun scherpe blik en zorgvuldige werk zou geen enkel leermiddel de kwaliteit hebben die we bij Boom Hoger Onderwijs belangrijk vinden. Juist daarin schuilt de kracht van het vak.