Marx bevrijd
Natuur en vervreemding in de 21ste eeuw
Wat Marx ons kan leren over de hedendaagse milieuproblematiek.
De milieuproblematiek staat pas sinds kort op de agenda als een fenomeen dat de mensheid bedreigt. Het negentiende-eeuwse gedachtegoed van Karl Marx blijkt echter al verrassende inzichten te bieden om deze problemen te duiden. Marx laat zien dat menselijk ingrijpen in de natuur leidt tot zelfvervreemding: wij mensen ondermijnen ons bestaan als wezens die zelf deel uitmaken van de natuur. Deze zelfvervreemding cumuleert in de kapitalistische samenleving.
Marx lezend realiseren we ons dat de milieuproblematiek geen historische vergissing is, maar fundamenteel samenhangt met de mens als redelijk wezen. Onze beheersingsrede heeft geleid tot vervreemding van de natuur. Maar dezelfde rede die de mens de vrijheid geeft zich boven het ecologische evenwicht te verheffen, biedt hem ook de mogelijkheid zich met de natuur te verzoenen. Marx verwijst naar dit dubbele gezicht van de rede als hij stelt dat het ‘rijk van de vrijheid’ in de schoot van het kapitalisme wordt geboren.
Met een originele lezing van Marx’ vrijheidsbegrip onderzoekt filosoof Paul Cobben hoe we ons kunnen verzoenen met de natuur.
Over de auteur
Paul Cobben (1951) is emeritus hoogleraar geschiedenis van de moderne filosofie aan Tilburg University. Momenteel is hij gastonderzoeker aan de Vrije Universiteit Amsterdam en editor van de serie Critical Studies in German Idealism. Van zijn hand verscheen o.a. Value in Capitalist Society. Rethinking Marx’s Criticism of Capitalism (2015).
Ad Verbrugge in gesprek met filosoof Paul Cobben over Marx bevrijd
INHOUD
Inleiding 7
DEEL I
Marx’ analyse van de kapitalistische samenleving 19
- De Parijse manuscripten als geboorteplaats van Marx’ project 21
- De ontwikkeling van de verhouding mens/natuur De Duitse ideologie 45
- Marx’ analyse van het kapitalisme in Het kapitaal 71
DEEL II
De actuele betekenis van Marx: natuur en vervreemding in de 21ste eeuw 99
- De ontwikkeling van het marxisme na Marx 101
- Wat is de betekenis van Marx’ begrip van vervreemding voor onze tijd? 127
- Punt van omslag: de opheffing van de vervreemding en de overgang naar het rijk van de vrijheid 159
- De zelfverwerkelijking van het niet-vervreemde zelf: het rijk van de vrijheid 179
Conclusie 211
Dankwoord 225
Noten 226
Literatuur 234
Register 236
Reviews 'Marx bevrijd'
In de media
‘Filosoof Paul Cobben laat zien hoe Marx’ ideeën over vrijheid ons tot een betere omgang met de natuur kunnen brengen in een soms wat taai, maar fascinerend boek.’ – de Volkskrant
‘Een belangrijke verdienste van Cobben is dat hij Marx plaatst in de traditie waarin hij thuishoort, de filosofische traditie, en dat hij stelt dat zonder het werk van Friedrich Hegel (1770-1831) Marx eigenlijk niet goed begrepen kan worden. [...] Voor mij was Cobbens boek belangrijk.’ – Arnon Grunberg in de Volkskrant
