We zijn toch geen brein?

In het werk van de Californische filosoof en neurowetenschapper Alva Noë stuitte Bert Keizer op een bijna droogkomische ontwarring van de knoop die we zelf gelegd hebben in ons denken over het bewustzijn. Noë’s boek is een elegante verwerping van het idee dat wij ons brein zijn en dat de vrije wil niet bestaat. Net als Wittgenstein – en deels in diens kielzog – veroorzaakt Alva Noë een kolossale opluchting bij de lezer.

Onze cultuur is geobsedeerd door de hersenen. Veel wetenschappers gaan ervan uit dat het  bewustzijn zelf, de Heilige Graal van de wetenschap, spoedig kan worden verklaard in termen van het functioneren van het zenuwstelsel. Maar na tientallen jaren onderzoek bleek alleen al die ene vraag hoe de hersenen bewuste wezens van ons maken – hoe ze gewaarwordingen,  gevoelens en subjectiviteit doen ontstaan – nog allerminst te zijn beantwoord: we weten het gewoon niet.

In dit originele boek laat Noë zien dat het bewustzijn zich niet zozeer binnen in ons afspeelt, maar dat het eerder iets is wat we doen. Neuro-wetenschappers als Dick Swaab houden het onderzoek gevangen binnen een te beperkt gebied, aldus Noë: ‘Wij zijn toch niet ons brein? Het fenomeen van het bewustzijn is, net als het leven zelf, een op de wereld betrokken dynamisch proces. We bestaan buiten ons hoofd.’