Digitale geletterdheid | Barend legt uit
Digitale geletterdheid wordt in het onderwijs vaak gezien als een verzameling praktische vaardigheden. Maar volgens Barend Last is dat te beperkt. Focussen we te veel op techniek, dan verliezen we de betekenis — net zoals bij begrijpend lezen gebeurde. De nieuwe kerndoelen die vanaf 2027 gelden bieden richting, maar werken alleen als we ze breed, mensgericht en kritisch benaderen.
In deze Barend legt uit gaat hij daarom dieper in op wat digitale geletterdheid werkelijk omvat. In de video zie je een korte, bondige uitleg; in de podcast hoor je uitgebreidere achtergrond en voorbeelden. Hieronder lees je kort wat je in die verdieping kunt verwachten.
Wat er in de nieuwe kerndoelen staat
De nieuwe kerndoelen verdelen digitale geletterdheid in drie domeinen:
- Praktische kennis en vaardigheden
- Ontwerpen en maken
- Technologie, mens en samenleving.
Volgens Last is deze indeling waardevol, maar onvoldoende. De kerndoelen beschrijven wát leerlingen zouden moeten kunnen, maar zeggen weinig over de context waarin die vaardigheden tot stand komen. En juist daar gebeuren de dingen die digitale geletterdheid betekenisvol maken.
Digitale geletterdheid ontstaat altijd in context
Wat iemand kan en doet, hangt af van omgeving, ervaring en emoties. Dat blijkt uit Hans, die thuis probleemloos werkt maar op een ander apparaat door eerdere stress vastloopt. Ook jongeren laten zien hoe bepalend context is. In Minecraft leren ze samenwerken, via WhatsApp onderhouden ze familiebanden. Digitale geletterdheid ontstaat vooral in menselijke interacties, niet in techniek.
De thuissituatie doet ertoe
Last wijst erop dat de situatie waarin kinderen digitaal leren sterk verschilt. Een leerling met een oude gedeelde laptop en beperkte wifi leert in een andere realiteit dan een leerling met een eigen moderne laptop en ouderlijke ondersteuning. Toch houden kerndoelen en lesprogramma’s hier nauwelijks rekening mee.
Experimenteren is noodzakelijk voor kritisch denken
Wie kritisch wil nadenken over technologie, moet ermee kunnen werken, ontdekken, falen en opnieuw proberen. Net zoals verkeersinzicht niet ontstaat door alleen het verkeersboekje te lezen, maar door meters te maken op de fiets, geldt dit ook voor digitale vaardigheid: kritisch denken volgt pas na ervaring.
De rol van de leraar: gesprek, nieuwsgierigheid en betekenisgeving
Het goede nieuws: leraren hoeven geen technische experts te zijn. Last benadrukt dat het vooral gaat om:
- Het gesprek aangaan
- Nieuwsgierigheid prikkelen
- Aansluiten bij de digitale leefwereld van leerlingen
- Ruimte bieden voor experiment en reflectie
Digitale geletterdheid staat niet los van andere vakken. In geschiedenis kun je het hebben over sociale media in revoluties, in biologie over AI in de zorg, in Nederlands over algoritmes die bepalen welke verhalen we lezen.
Een mensgerichte toekomst van digitale geletterdheid
Digitale geletterdheid is dus veel meer dan technische vaardigheid. Het gaat over identiteit, emoties, relaties, kritisch burgerschap en betekenisvolle interactie met technologie. De kerndoelen wijzen de weg, maar het echte werk gebeurt in de klas: waar ruimte ontstaat voor ontdekking, gesprek en menselijke ervaringen.