Interview Het vonkje in de collegezaal
Er zijn van die lessen die ‘als vanzelf’ lopen. De energie klopt, studenten haken aan, jij voelt betekenis én plezier. ‘Dat is precies waar we naartoe willen,’ zeggen Pamela den Heijer en Roos Bits-Derksen, auteurs van De docent is ook maar een mens. Hun kern is eenvoudig, maar niet simpel: niet méér doen, maar anders aanwezig zijn, zodat voelen en resultaat elkaar versterken.
Van prestatiedruk naar menselijke maat
Volgens de auteurs is het begrijpelijk dat menselijkheid in het onderwijs onder druk staat. Doelen, formats en continu presteren slokken aandacht op. ‘Wanneer doelstellingen de hoofdrol spelen, ontstaat er afstand tot studenten,’ schrijven ze. Bij druk vallen we vaak terug op harder werken en strakker sturen, precies wat ons vastdraait. Lesgeven wordt dan een lijstje taken, geen ruimte voor ontwikkeling. AI vergroot dat spanningsveld: het haalt denkwerk weg; betekenis ontstaat in contact. De docent helpt studenten afwegen, duiden en zichzelf positioneren, met echte aanwezigheid bij zichzelf, de groep en het moment.
‘Ik zie je.’ De kleinste eenheid van contact
Roos vertelt een klein, maar veelzeggend voorval uit haar opleiding. Ze brak per ongeluk de deurklink af en voelde schaamte. De hoofddocent vroeg: ‘Van wie is die klink?’ en voegde met een glimlach toe: ‘Wie anders dan Roos, met haar kracht.’ Geen schuldetiket, wél gezien worden in kwaliteit. De spanning zakte, er kwam lucht en contact. Zo weinig is er soms nodig, een milde, scherpe waarneming die iemand groter maakt.
Van trucendoos naar drievoudig kompas
Geen stapel trucjes, maar bewuste aanwezigheid. Pamela en Roos werken met één kompas: zelf, wereld, relatie. Je stemt af op wat er in jou gebeurt (denken, voelen, doen), op wat er in de context speelt (groep, taak, ruimte) en op wat er tussen jou en studenten ontstaat. Van daaruit kies je doelbewust: openen of begrenzen, vertragen of versnellen, ruimte geven of kader zetten. Je noemt wat je ziet (‘er is onrust’), je maakt je interventie helder (‘we pauzeren één minuut, daarna vat ik samen’) en je herstelt als je ernaast zat. Zo blijft contact levend en voelen vaardigheden niet ‘net-van-de-training’, maar kloppen ze met wie je bent en wat de situatie vraagt.
Niet harder duwen, maar scherper afstemmen.
Van affect naar effect
Als je zo afstemt, draagt de relationele kant (contact, sfeer, afstemming) de resultaatkant (doelen, structuur, opbrengsten). Voelen is dan een vorm van luisteren, met oren, buik én hart. De student wordt mede-eigenaar van het doel, waardoor feedback en kaders beter landen. Zo blijft het onderwijs menselijk én presteert het sterker.
Rationeel én affectief: het MARS-vliegwiel
Pamela en Roos werken niet óf-óf, maar én-én: rationeel én affectief. Hun MARS-vliegwiel verbindt zeven affectieve vermogens (zoals lichamelijkheidsbeleving, gevoelsinvloed, ontvankelijkheid, empathisch luisteren, wederkerigheid, zijnswijze en levenslust) met zeven rationele tegenhangers (doelen stellen, analyseren, structureren, instrueren, plannen, evalueren en besluiten). Het idee is eenvoudig: je schakelt bewust tussen polen.
Je voelt eerst wat de situatie vraagt, bijvoorbeeld onrust, tempo of spanning, en koppelt dat direct aan een rationele stap die richting geeft. Bijvoorbeeld: je merkt dalende energie (affectief), je vertraagt kort en herkadert het doel (rationeel), je laat één student verwoorden wat hij begreep (affectief) en je vat daarna de stappen samen (rationeel). Zo gaat het wiel draaien: contact zet beweging in gang, het kader vangt die beweging op, en beide versterken elkaar in het moment.
Wat het oplevert, ook voor studentenwelzijn
Welzijn, leerenergie en hanteerbare dynamiek. Studenten die zich gezien en begrepen voelen, leren dieper; jouw kalmte werkt co-regulerend op de groep. Voor de docent betekent het minder vastdraaien onder prestatiedruk en juist meer rust en helderheid. Deze manier van werken past bij een wereld waarin AI het denkwerk versnelt: studenten oefenen in aanwezigheid, afwegen en betekenis geven, vaardigheden die je niet uitbesteedt.
Kleine keuzes, groot effect
Uiteindelijk draait de boodschap van de auteurs om een kleine, consequente wending: je maakt van elk moment een keuze. Niet op de automatische piloot, maar kort waarnemen, kiezen, doen en terugkoppelen. ‘Ik zie onrust, we hergroeperen in tweetallen, drie minuten per persoon, daarna check ik één vraag.’ Zo krijgt de les richting zonder harder te duwen. De sfeer klaart op, studenten worden onderwerp van hun eigen leren, en jouw kader wint aan kracht.’
Begin desnoods klein: één ademhaling vóór je binnenstapt, één zin die benoemt wat je ziet, één grens die je vriendelijk neerzet en, als het nodig was, kort herstelt. Uit zulke microkeuzes groeit precies dat waar iedereen naar verlangt: rust, focus en leerenergie.
De docent is ook maar een mens
Affectieve vermogens en de menselijke kant van het hoger onderwijs
Pamela den Heijer, Roos Bits-Derksen
Meer info >