Liever kleine baas dan grote knecht

De Nederlandse middenstand 1920-1970

Dit boek geeft een meeslepend en vaak verrassend beeld van de kleine ondernemer tussen 1920 en 1970. Een grote beroepsgroep die door iedereen werd gekend, maar waar we toch zo weinig van weten.

Vrouwen als ondernemer

Tot de vele ontdekkingen die Tessel Pollmann deed, hoort de betekenis van vrouwen voor de kleine ondernemingen. Het boek Liever kleine baas dan grote knecht laat zien hoe vrouwen (met of zonder kinderen) onmisbaar waren voor het kleinbedrijf. Zij werkten als vrouw ván mee in het bedrijf, of werkten juist zelf als kleine ondernemer. Lang voor de tweede feministische golf van de jaren zestig waren deze vrouwen gewoon aan het werk. Ze stonden achter de toonbank, maakten de kas op en beslisten mee als de winkel vernieuwd moest worden.

Iedereen helpt

De kinderen waren ook erg belangrijk voor het kleinbedrijf. De (naar schoolgaande) kinderen werden regelmatig ingezet; veel kleinbedrijven zouden het zonder hun kinderen niet hebben gered. Zij werden bijvoorbeeld na school en in de vakanties op pad gestuurd om bestellingen rond te brengen. 

Bang om “af te zakken”?

Tessel Pollmann vraagt zich in haar boek ook af of de befaamde angst om af te zakken naar een lagere klasse wel heeft bestaan onder de kleine ondernemers. Opvallend is dat de kleine zelfstandigen geen aparte klasse vormden, maar dat ze waren vermengd waren met de arbeidersklasse. Soms had de vrouw een cafeetje terwijl haar man dagloner was, of runde de vrouw van een fabrieksarbeider een tabakswinkel. Liever Kleine baas dan grote knecht laat zien hoe het winkeltje het soelaas was van de werkloze arbeider.

Bronnen

Liever kleine baas dan grote knecht is geschreven op basis van feitenmateriaal; de vele interviews, memoires en ego-documenten geven het boek zijn diepe, menselijke warmte.