Alarmbellen in het brein?

De bevindingen van drie onderzoeken documenteren de invloed van sociale normen op individuele regelnaleving. Die invloed is zichtbaar in het zelf-gerapporteerde belang van naleving (in vragenlijsten) en in de (onbewuste) cognitieve processen (in hersenactiviteit) tijdens het naleven of overtreden van regels in een veeleisende besluitvormingstaak.

Wanneer een sociale norm het belang van de regels relativeert, zeggen mensen zelf ook minder belang te hechten aan regelnaleving. Dit verschilt ten opzichte van een norm waarin regelnaleving wordt benadrukt en een situatie waarin geen sociale norm bekend is. Mensen zeggen geen extra belang te hechten aan regelnaleving wanneer een sociale norm dit onderstreept, noch zorgt dit voor versterking van de ‘alarmbellen’ in het brein wanneer regels overtreden worden. Een sociale norm die naleving relativeert zorgt er wel voor dat mensen zich vooral richten op de ‘mentale schouderklopjes’ die ze ervaren wanneer het hen lukt in deze veeleisende situatie wél de regels na te leven.

De bevindingen geven aan waarom het van belang is dat toezichthouders alert zijn op de invloed van sociale normen op individuele regelnaleving: sociale normen beïnvloeden niet alleen het belang dat mensen zeggen te hechten aan naleving, maar ook hoe mensen denken op het moment dat ze regelnalevend dan wel -overtredend gedrag vertonen.