Een grote Rilke-vondst

Florian Jacobs

21 december 2022

Leestijd:

2677x gelezen

Kerstmis kwam dit jaar vroeg voor de literatuurliefhebber. Aan het begin van december presenteerden de voorpagina’s van de grote Duitse kranten het nieuws dat het Duitse literatuurarchief in Marbach een grote Rilke-bibliotheek had weten te verwerven.

Rainer Maria Rilke (1875-1926) is een van de geliefdste en meestgelezen Duitstalige schrijvers. Hij staat bekend als de grootste lyricus in de Duitse taal en schreef ook een van de eerste moderne stadsromans, De aantekeningen van Malte Laurids Brigge. Bovendien onderhield Rilke een omvangrijke correspondentie met talloze cultuurdragers: zijn adressenboekje bevatte de gegevens van onder andere Lou-Andreas Salomé, Robert Musil, Boris Pasternak, Walther Rathenau en Stefan Zweig. Rilke schreef duizenden brieven, een ontzagwekkende hoeveelheid die nog steeds niet geheel en al is ontdekt en gepubliceerd. Jaarlijks duiken onontdekte brieven van hem op, die in het veilingencircuit menige portemonnee tot leegschudden bewegen.

Bijna honderd jaar lang beheerden Rilkes nazaten een groot Rilke-archief in Gernsbach, een kleine stad tussen Straatsburg en Stuttgart. De goed onderhouden verzameling werd slechts bezocht door onderzoekers die daartoe een aanvraag indienden. Het Rilke-archief in Gernsbach had onder Rilke-liefhebbers een bijna mythische klank: ergens in het Zwarte Woud zouden zich nog talloze onbekende bladzijden van hun held bevinden. Nu kan de mythe eindelijk worden verteld: het Marbachse literatuurarchief heeft het Gernsbach-archief, mede dankzij allerlei geldschieters, weten over te nemen. De verrukte medewerkers maken melding van de aanschaf die zijn weerga niet kent: we hebben het over meer dan tienduizend handgeschreven bladzijden, ruim achtduizend brieven, bijna vijfhonderd door Rilke gelezen boeken en tijdschrijften, honderden tekeningen en foto’s en tientallen notitieboeken. Professor Sandra Richter, de directeur van het Duitse literatuurarchief, spreekt van een Jahrhunderterwerb, een ongekende acquisitie. Het is alsof het Rijksmuseum tien Rembrandts heeft gekocht.

In de komende jaren zal het Duitse literatuurarchief de imposante collectie ordenen, categoriseren en digitaliseren. De eerste vondsten zullen in de loop van 2023 al online zijn in te zien. Al het monnikenwerk zal uitmonden in een grote Rilke-tentoonstelling in het honderdvijftigste geboortejaar van de dichter, 2025, die een jaar lang in Marbach te bezoeken zal zijn. Richter voorspelt een tentoonstelling die ‘de hele Rilke’ zal tonen: de beginneling, de natuurliefhebber en stadsbewoner, de reiziger door heel Europa, de kunstminnaar en kloosterling die overal grote werken schiep. Bovenal wil men de omstandigheden laten zien waarin Rilke schreef, tonen wie of wat hem bezighield tijdens het schrijven en wat hem tot de literaire uitzonderlijkheid maakt die hij was, is en zal zijn. Marbach, we komen eraan.

Florian Jacobs is de auteur van Blijven is nergens. Het Europa van Rilke.