Handboek taalgericht vakonderwijs
De taalvaardigheid van de leerlingen speelt een cruciale rol in het onderwijs. Leraren die aandacht hebben voor de rol van taal in hun vak, kunnen hun leerlingen met praktische middelen toegang geven tot dat vak én voorbereiden op de hoge taaleisen die de maatschappij aan hen stelt. Ook in hun toekomst is het immers essentieel dat leerlingen op niveau kunnen redeneren en formuleren, in hun vak en daarbuiten.
Inhoud
Een taalgerichte vakdidactiek helpt leraren om hun onderwijs op hoog niveau te blijven geven, ook als de taalvaardigheid Nederlands van de leerlingen uiteenloopt. Het Handboek taalgericht vakonderwijs beschrijft concreet hoe zij dat kunnen doen, voortbouwend op de kennis en ervaring van de leerlingen. Leraren leren gelijktijdig te werken aan vak- en vaktaaldoelen door taalsteun te bieden, veel interactiemogelijkheden te creëren en contextrijk onderwijs te geven. Ze nemen taal ook mee in hun toetsing en beoordeling.
Dit handboek geeft leraren een goed toegankelijke theoretische basis, praktijkvoorbeelden en tal van didactische suggesties, gekoppeld aan een route voor het (her)ontwerpen van lessen. Het is gebaseerd op vele ervaringen met taalgericht vakonderwijs en inzicht in kenmerken van schools taalgebruik in verschillende vakken. Leraren (in opleiding) kunnen er direct mee aan de slag. Ook wordt besproken hoe leraren samen taalgericht vakonderwijs in een school kunnen invoeren.
Voor wie
Handboek taalgericht vakonderwijs is geschreven voor vakleraren, leraren in opleiding en voor iedereen die vakonderwijs wil versterken vanuit aandacht voor de gesproken en geschreven taal van het vak.
Leeswijzer
1 Inleiding: taalvaardigheid ontwikkelen in alle schoolvakken
1.1 Een korte ontstaansgeschiedenis van het taalgericht vakonderwijs
1.2 Taalvaardigheid ontwikkelen in de vakles
1.2.1 Vanuit hoge verwachtingen van alledaagse taal naar vaktaal
1.2.2 De pijlers van taalgericht vakonderwijs
1.3 Wat maakt taal op school complex?
1.3.1 Schoolse taalvaardigheid: meer dan moeilijke woorden
1.3.2 Dagelijkse, schoolse en vaktaalvaardigheid
1.4 Taalgerichte vakdidactiek op hoofdlijnen
1.5 Dagelijkse en schoolse taalvaardigheid in taalkundige termen
2 De basis voor taalgericht lesontwerpen
2.1 Inzichten in taal, leren en taalleren
2.1.1 Kernbegrippen uit taalverwervingsonderzoek
2.1.2 Leren als sociaal proces: interactie voegt iets wezenlijks toe
2.1.3 Taalsteun helpt leerlingen naar een hoger niveau
2.1.4 Taal gebruiken en taal leren zijn contextgebonden
2.1.5 Hoge verwachtingen, hoger rendement
2.1.6 Als het lastig wordt, helpen strategieën
2.2 Onderwijs plannen van DAT naar CAT
2.2.1 Richting geven aan het vaktaalleerproces van DAT naar CAT
2.2.2 De didactische stappen van Gibbons
2.2.3 Activiteiten plannen in het kwadrant van Cummins
2.3 Voorbeelden van een taalgerichte lessenreeks
2.3.1 Voorbeeld van taalgerichte lessen uit het techniekonderwijs
2.3.2 Voorbeeld van taalgerichte lessen uit geschiedenisonderwijs
2.4 Waar sta ik?
3 Taalsteun
3.1 Achtergrond
3.1.1 Taalsteun als geplande scaffolding
3.1.2 Taalsteun bij het lezen en schrijven van teksten
3.1.3 Taalsteun via aandacht voor genres
3.2 Praktijkvoorbeelden
3.3 Handvatten voor taalsteun
3.3.1 Taalsteun gericht op begrip
3.3.2 Taalsteun gericht op productie
3.3.3 Taalleerstrategieën
3.4 Waar sta ik?
4 Leren in interactie
4.1 Achtergronden en aandachtspunten
4.1.1 Interactie in de verschillende fasen van het leerproces
4.1.2 Kwaliteit van de interactie
4.2 Praktijkvoorbeelden
4.3 Handvatten voor interactie in de les
4.3.1 Het onderwijsleergesprek
4.3.2 Voorwaarden voor samenwerkend leren
4.3.3 Vormen van samenwerkend leren in duo’s en kleine groepen
4.3.4 Het hulpgesprek
4.4 Waar sta ik?
5 Leren in context
5.1 Context verrijkt de leerstof
5.1.1 De context die leerlingen inbrengen benutten
5.1.2 De vakcontext toegankelijk maken met de concept-context-benadering
5.2 Praktijkvoorbeelden
5.3 Handvatten voor een rijke context
5.3.1 Haal de voorkennis op
5.3.2 Maak het onderwerp zichtbaar en tastbaar
5.3.3 Structureer het denkproces
5.4 Waar sta ik?
6 Taalgericht toetsen en beoordelen
6.1 Achtergronden
6.1.1 Formatief en summatief evalueren in taalgericht vakonderwijs
6.1.2 Formatieve evaluatie
6.1.3 Summatieve evaluatie
6.2 Praktijkvoorbeeld
6.3 Handvatten voor taalgericht toetsen en beoordelen
6.3.1 Vakdoelen en taaleisen
6.3.2 Zelfevaluatie
6.3.3 Instrumenten voor toetsen en beoordelen
6.3.4 Criteria voor goede beoordelingen
7 Taalgericht vakonderwijs ontwikkelen binnen taalbeleid
7.1 Een taalgerichte didactiek als deel van een schoolbreed taalbeleid
7.1.1 Een korte historie: is elke leraar een taalleraar?
7.1.2 Taalbeleid: niet vrijblijvend, met vrijheid voor eigen invulling
7.2 Taalbeleid: onderdeel van schoolbrede kwaliteitszorg
7.2.1 Uitgangspunten van schoolbreed taalgericht vakonderwijs
7.2.2 De rol van de schoolleiding en de taalcoördinator
7.2.3 De school als lerende organisatie
7.3 Professionaliseren voor taalgericht vakonderwijs
7.3.1 Vormen van professionaliseren
7.3.2 Cursussen en themabijeenkomsten
7.3.3 Intervisiesystemen
7.3.4 Taal- of onderwijswerkplaats
7.3.5 Actieonderzoek
7.4 Taalgericht leren lesgeven in de lerarenopleiding
7.4.1 Een kader voor opleiden van taalgerichte vakdocenten
7.4.2 Plaats in het curriculum van de opleidingen
7.5 Ten slotte: zelfstandig verder leren
Bijlage: verschillen tussen vakken
Verder lezen
Literatuur
Register
Extra voor studenten:
Bij deze uitgave is additioneel studiemateriaal beschikbaar voor studenten. Deze kun je benaderen via de url in het boek.
Extra voor docenten:
Bij deze uitgave is additioneel docentmateriaal beschikbaar. Het docentenmateriaal bij Handboek taalgericht vakonderwijs bestaat uit Powerpoints.
Ben je docent en schrijf je onze uitgave voor, vraag het docentmateriaal aan via advies@boom.nl.
Ook interessant
