Diagnose in de psychiatrie

Diagnostiek vindt niet plaats in een vacuüm. Hoe we vandaag de dag denken over psychische stoornissen en classificatie, is het resultaat van een lange en vaak turbulente geschiedenis. In deze lezing neemt psychiater Nico van Beveren ons mee langs de belangrijkste ontwikkelingen in de psychiatrie: van de eerste pogingen tot categorisering tot de opkomst van de DSM, van morele behandeling tot biologische psychiatrie. Welke ideeën over normaliteit en stoornis lagen aan de basis van onze huidige benadering? En wat kunnen we leren van de weg die we hebben afgelegd? 

Een historische lezing die onze hedendaagse diagnostiek in perspectief plaatst. 

In de psychiatrie worden diagnostiek en classificatie regelmatig door elkaar gehaald. Dit zorgt niet alleen voor verwarring, maar kan ook leiden tot gepolariseerde discussies in de praktijk. Toch zijn het twee duidelijk te onderscheiden processen, met elk hun eigen functie en waarde. 

Een goede beschrijvende diagnose vraagt om een kernachtige, samenhangende samenvatting van de actuele klachten van de patiënt, geplaatst in de context van het beloop over de tijd. Daarbij spelen factoren als kwetsbaarheid, uitlokkende omstandigheden, instandhoudende mechanismen, behandelgeschiedenis en prognose een belangrijke rol. Classificatie daarentegen is het systematisch onderbrengen van symptomen binnen een erkend classificatiesysteem, zoals de DSM-5 of ICD-11. Dit vraagt om kennis van deze systemen, het maken van verantwoorde keuzes, en oog voor mogelijke negatieve gevolgen zoals stigmatisering. 

In deze presentatie worden de verschillen tussen beschrijvende diagnose en classificatie helder uiteengezet. Ook bespreken we de meerwaarde en beperkingen van beide benaderingen, met aandacht voor de complexiteit van psychiatrische problematiek. Casuïstiek uit de klinische praktijk maakt het geheel concreet en toepasbaar. 

In deze lezing herontdekken we de psychosociale ontwikkelingsfasen van Erik Erikson in het licht van actuele diagnostische vraagstukken. Hoe verhoudt ontwikkelingsdenken zich tot de DSM-classificatie? En wat gebeurt er als we diagnostiek niet alleen benaderen vanuit symptomen, maar ook vanuit de levensfase en ontwikkelingsopgaven van een kind of jongere? 

Sarah van der Weele en Roel Wouters laten zien hoe Eriksons theorie verrassend actueel is in de praktijk van vandaag. Aan de hand van casuïstiek verkennen zij hoe deze benadering kan helpen bij het begrijpen en begeleiden van complexe hulpvragen bij jeugdigen. 

Burn-out is een van de meest besproken maar minst scherp afgebakende diagnoses in de geestelijke gezondheidszorg. Wat betekent het eigenlijk om burn-out te zijn? Is het een medische stoornis, een stressgerelateerde uitputtingsreactie, of een maatschappelijk signaal van overbelasting? 

In deze lezing onderzoekt Christiaan Vinkers de positie van burn-out binnen het diagnostisch landschap. Hij bespreekt wetenschappelijke bevindingen, klinische dilemma’s en de invloed van culturele en maatschappelijke opvattingen. Wat zegt het gebruik van de term ‘burn-out’ over onze tijdgeest – en hoe gaan we er als professionals verantwoord mee om? 

In deze afsluitende paneldiscussie gaan ervaringsdeskundigen in gesprek over wat een diagnose betekent wanneer je die zelf krijgt – of juist niet. Hoe wordt diagnostiek beleefd vanuit cliëntenperspectief? Wat helpt, wat wringt, en wat blijft onbenoemd? 

Deelnemers krijgen de kans om vragen te stellen en samen met het panel te reflecteren op de impact, waarde en beperkingen van psychiatrische diagnostiek in het dagelijks leven.